Wednesday 24 December 2008

Μάγμα, τεύχος 3


Περιεχόμενα τεύχους:

-Κορνήλιος Καστοριάδης, "Η ανθρωπολογική κρίση του καπιταλισμού"

-Αυτονομία ή Βαρβαρότητα, "Η "κρίση του πολιτικού συστήματος" κι η κρίση των φιλελεύθερων ολιγαρχιών"

-Νίκος Μάλλιαρης, "Μερικές παρατηρήσεις σχετικά με τη χρηματοπιστωτική κρίση"

-Σερζ Λατούς, "Εγκαταλείποντας την οικονομία"

-Γκι Ρουστάνγκ, "Τα αδιέξοδα της ανάπτυξης κι η απο-ανάπτυξη"

-Φιλιπ Γκοτρό, "Socialisme ou Barbarie 1962-63: από τις ρωγμές στο σχίσμα"

-Θανάσης Πολλάτος, "Μερικές σκέψεις για τη βία και την πολιτική"

-Σπύρος Απέργης, "Αριστερά και ανθρώπινα δικαιώματα"

-Γιώργος Ν. Οικονόμου, "Ιδεαλισμός, μεταφυσική και ο Κ. Καστοριάδης"

-Βιβλιοπαρουσιάσεις

-Κάτι σαν γλωσσάρι

Κυκλοφορεί στα παρακάτω εξημερωμένα βιβλιοπωλεία (τιμή: 8 ευρώ, σελίδες 152):

Αθήνα
-Πολιτεία, Ασκληπιού 3
-Εστία, Σόλωνος 60
-Αλφειός, Χαριλάου Tρικούπη 22

-Ναυτίλος, Χαριλάου Τρικούπη 28

-Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο, Θεμιστοκλέους 37

-Εκδόσεις Άρδην, Σουλτάνη 8 (Εξάρχεια)

-Ελεύθερος Τύπος, Βαλτετσίου 53 (Εξάρχεια)

-Ελευθεριακή Κουλτούρα, Ερεσσού 52 (Εξάρχεια)
-Παγκάρι Μονής Βατοπεδίου (Άγιον Όρος)


Θεσσαλονίκη
-Κεντρί, Δημητρίου Γούναρη 22
-Σαιξπηρικόν, Εθν. Αμύνης 14
-Ζαχαροπλαστείο "Plaisir"

Λιβαδειά
-Άρτιο, Δημ. Παπασπύρου 26

Σπάρτη
-Αρκτούρος, Ευαγγελιστρίας 16

Βόλος
-Subway, Π. Μελά

Thursday 18 December 2008

Η κυκλοφορία στους κεντρικούς δρόμους της πόλης έχει διακοπεί…

(προκήρυξη που μοιράστηκε κατά τη διάρκεια των γεγονότων του Δεκεμβρίου και μπήκε ως ένθετο στα πρώτα κομμάτια του 3ου τεύχους του Μάγματος που διαθέσαμε)

Η δολοφονία του Αλέξη απ’ το μπάτσο Κορκονέα μας συγκλόνισε όλους. Έδωσε την αφορμή για να εκφραστεί η δυσαρέσκεια, η αγανάκτηση και η οργή που είχαν συσσωρευτεί. Αναρχικοί, μετανάστες, φοιτητές, μαθητές, αριστεροί, χουλιγκάνια, τσιγγάνοι, κόσμος άσχετος, τρελλοί, περίεργοι, ανισόρροποι όλοι κατεβήκαμε στους δρόμους. Άτομα από όλες τις τάξεις, από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Από το Ίλιον μέχρι την Κηφισιά, από τη Γκράβα μέχρι το Αρσάκειο. Νέοι κυρίως αλλά και «μεγάλοι». Μια αόριστη και συγκεχυμένη αλλά, την ίδια στιγμή, μαζική και γενικευμένη δυσαρέσκεια πλανάται στον αέρα, μαζί με τα δακρυγόνα των ματατζήδων που προσπαθούν να την πνίξουν. Μια απέχθεια κι ένας θυμός για τους μπάτσους, τους πολιτικούς, για το σχολείο, τον Πρετεντέρη, για την καθημερινή ρουτίνα, για ό,τι μέχρι τώρα αποτελούσε την καθημερινότητά μας.

Το σύνθημα που ενώνει όλα τα κομμάτια του κινήματος είναι το «μπάτσοι, γουρούνια, δολοφόνοι». Στην αστυνομική κτηνωδία προσωποποιούμε αυτή τη συσσωρευμένη δυσφορία που αδυνατούμε να εκφράσουμε με πιο σαφή και συγκεκριμένο τρόπο. Ξέρουμε περίπου τι νιώθουμε αλλά όχι γιατί ακριβώς το νιώθουμε. Η ποικιλομορφία των κοινωνικών ομάδων που συμμετέχουν στο κίνημα αχρηστεύει κάθε προσπάθεια να εξηγήσουμε αυτή τη δυσαρέσκεια με οικονομικούς ή άλλους όρους. Αυτό που έχει εξάλλου σημασία τώρα δεν είναι να ερευνήσουμε τα αίτια, αλλά να πάμε παρακάτω. Πρέπει να δούμε ότι η εξέγερση που ακολούθησε τη δολοφονία είναι κάτι πολύ βαθύτερο από μια αντίδραση στην αστυνομική βαναυσότητα. Εκφράζει υπόγειες κοινωνικές τάσεις. Η οργή και η δυσαρέσκειά μας δεν πρέπει να μείνει μετέωρη αλλά να πάρει μορφή πιο συγκεκριμένη, όπως ακριβώς και ο αγώνας μας.

Πρέπει να συνεχίσουμε, να μην αφήσουμε το κίνημα, όσο μειοψηφικό κι αν είναι, να ηττηθεί από τα ψώνια των Χριστουγέννων. Αρκεί το εξής επιχείρημα: η ευχαρίστηση, η πληρότητα, το πάθος που νιώθουμε όλοι όσοι συμμετείχαμε στις διαδικασίες του κινήματος, στις καταλήψεις, στις διαδηλώσεις, στις καθιστικές διαμαρτυρίες, στις επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα, στους αποκλεισμούς δρόμων, όλοι όσοι φωνάξαμε και γράψαμε συνθήματα στους τοίχους και στα παγκάκια. Αυτή η βαθιά ικανοποίηση, η αίσθηση του ότι κάνουμε κάτι γεμάτο από νόημα, κάτι για το οποίο αξίζει να αγωνιστούμε. Αυτή ακριβώς η αίσθηση, η αλληλεγγύη και η ανοιχτότητα προς τους γύρω μας, ο αυθορμητισμός και το χιούμορ, η ζωντάνια. Όλα αυτά που έρχονται σε αντίθεση με τη μιζέρια και την υπόγεια κενότητα της καθημερινής μας ζωής: της δουλειάς (και της ανεργίας), του στρες, της μίζερης ζωής, του απαίσιου σχολείου και του βαρετού πανεπιστημίου∙ της κατανάλωσης, των χόμπι και της χαζής «διασκέδασης» -της περιφρόνησης και του αποκλεισμού (αν είμαστε, π.χ., μετανάστες). Μόνο και μόνο για χάρη αυτού του αισθήματος αξίζει να συνεχίσουμε, οργανώνοντας τον αγώνα μας και εκφράζοντας δημιουργικά την αγανάκτηση και τη δυσαρέσκειά μας. Διότι αυτό το αίσθημα μας δείχνει πώς μπορεί να είναι μια ζωή με νόημα και ουσία, μια ζωή που η τωρινή κοινωνία δε μπορεί να μας προσφέρει.

Αν οι μαθητές έχουν βγει μπροστάρηδες του κινήματος, είναι επειδή βιώνουν την καταπίεση του άθλιου ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Ο καθένας όμως έχει τους δικούς του λόγους να εξεγείρεται είτε είναι μετανάστης είτε νέος απ’ τα Βόρεια Προάστια, είτε είναι φοιτητής είτε είναι «μεγάλος». Οι μαθητές, με το χιούμορ και τον αυθορμητισμό τους, δείχνουν το δρόμο. Ας συνεχίσουμε: με καταλήψεις σχολείων, πανεπιστημίων, χώρων εργασίας, δημοσίων κτηρίων. Με αποκλεισμούς δρόμων, με καθιστικές διαμαρτυρίες σε όλες τις πλατείες. Με άμεση δημοκρατία και αυτοδιεύθυνση των αγώνων μας, μακριά απ’ τα κώματα και τους επαγγελματίες πολιτικούς. Αξίζει να δοκιμάσουμε μέχρι που μας παίρνει. Τι έχουμε επιτέλους να χάσουμε; Πολλά περισσότερα από τις αλυσίδες μας, για τις οποίες μιλούσε ο Μαρξ;

ΚΑΤΩ ΟΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΕΙΣ, ΖΗΤΩ ΟΙ ΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ!


ΝΑ ΚΗΡΥΧΘΕΙ ΕΚΤΟΣ ΝΟΜΟΥ Η «ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑ»

Sunday 14 December 2008

15

[Το παρακάτω κείμενο γράφτηκε τη Δευτέρα 8/12 με σκοπό να σταλεί σε κάποια εφημερίδα και να αναρτηθεί στο μπλογκ. Λόγω μιας δικής μας αμέλειας και ίσως και αμηχανίας εξαιτίας της εξέλιξης των γεγονότων παρέμεινε ως σήμερα αδημοσίευτο.]


Σήμερα δε βγάζετε στις οθόνες σας τους φασίστες σας. Οι βουλευτές του ΛΑΟΣ σας είναι η πρώτη μέρα που απουσιάζουν από τα κανάλια σας. Σήμερα τα κανάλια σας γίνανε ξαφνικά ευαίσθητα. Σήμερα οι πολιτικοί σας γίνανε ξαφνικά αμήχανοι. Σήμερα μιλάτε πάλι για τις καταστροφές των καταστημάτων σας και των αμαξιών σας. Είναι λυπηρό να καταστρέφεται το βιος ενός μικροκαταστηματάρχη, δεν υπάρχει αμφιβολία. Αυτή η βία, όπως και κάθε βία, είναι ηλίθια και αδικαιολόγητη, ανούσια και χωρίς αντίκρυσμα. Αλλά δεν παύει να πρόκειται για βιτρίνες και αυτοκίνητα. Και δεν παύει να πρόκειται για ένα 15χρονο παιδί. Που ο φίλος του τραβάει από το χέρι το πτώμα του για να το σώσει από τους μπάτσους σας. Που ο μπάτσος σας κλωτσάει τα κορίτσια που τον κράζουνε έξω από τη ΓΑΔΑ. Που ο μπάτσος σας εξευτελίζει κάθε μέρα τους μετανάστες που πετυχαίνει στο δρόμο του. Που ο μπάτσος σας ξεγυμνώνει μικρά παιδιά μέσα στο δρόμο για να τους κάνει «έλεγχο». Σήμερα οι μπάτσοι σας ζητάνε συγγνώμη από τα κανάλια σας. Εσείς που χτες ουρλιάζατε για το «άβατο των Εξαρχείων» και τους αναρχικούς, που λέγατε στους νοικοκυραίους σας ότι φταίει πως δε δίνουνε οι πολιτικοί σας το ΟΚ για να «καθαρίσουνε» την περιοχή. Εσείς που οπλίζετε το χέρι του μπάτσου. Αυτιάδες, Κύρτσοι, Παπαδάκηδες, Παπαχελάδες ήρθε η ώρα να σκάσετε. Να κρυβόσαστε όχι από φόβο, αλλά από ντροπή. Από ντροπή που δεν έχετε. Οι μπάτσοι σας, τα όπλα σας, τα κανάλια σας, οι δημοσιογράφοι σας, οι πολιτικοί σας, η εξουσία σας, η βία σας, ο κόσμος σας. Κι ο κόσμος μας. Εμείς κι εσείς. 15 χρονών παιδί. Τελειώσαμε.

Thursday 11 December 2008

για την εκδήλωση του Σαββάτου

Ύστερα από όσα ακολούθησαν τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου από το μπάτσο Κορκονέα, το προηγούμενο Σάββατο στα Εξάρχεια, σκεφτήκαμε, για ευνόητους λόγους, να αναβάλουμε την προγραμματισμένη για το Σάββατο (13/12) εκδήλωσή μας (βλ. προηγούμενη ανάρτηση). Ωστόσο, εξαιτίας της συγκεκριμένης τροπής που πήραν οι αντιδράσεις, καταλήξαμε εν τέλει ότι θα ήταν πιο γόνιμο να μην αναβάλουμε την εκδήλωση, αλλά να συζητήσουμε στα πλαίσιά της τα ερωτήματα που τέθηκαν από τα γεγονότα των τελευταίων ημερών. Κατά συνέπεια η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί κανονικά (Σάββατο, 13 Δεκεμβρίου, 18:00, στην Πάντειο, στο αμφιθέατρο Σάκη Καράγιωργα). Το μόνο που θα αλλάξει είναι ο προσανατολισμός της συζήτησης. Εξάλλου, κατά την άποψή μας, πολλά από όσα συνέβησαν τις τελευταίες μέρες συνδέονται, σε ένα βαθμό τουλάχιστον, με το αρχικό θέμα της κουβέντας.



Η Ε.Ε. της ΑήΒ

Sunday 30 November 2008

Ανοιχτή συζήτηση

Με αφορμή την "κρίση του πολιτικού συστήματος", που εδώ και κάποιο καιρό χαρακτηρίζει το ελληνικό πολιτικό σκηνικό, αλλά και την παγκόσμια οικονομική κρίση διοργανώνουμε ανοιχτή συζήτηση με θέμα:
«Η "κρίση του πολιτικού συστήματος ως κρίση του καπιταλισμού και της αντιπροσωπευτικής "δημοκρατίας"» .
Σάββατο, 13 Δεκεμβρίου, στην Πάντειο
(αμφιθέατρο Σάκη Καράγιωργα)


Θα υπάρξουν δύο εισηγήσεις των 15 με 20 λεπτών η καθεμία και στη συνέχεια θα ακολουθήσει συζήτηση.

Saturday 15 November 2008

Τι κρύβει ο σύγχρονος πληθωρισμός στη χρήση της λέξης "δημοκρατία";

Του Γιώργου Οικονόμου*
Κοινοβουλευτισμός και ολιγαρχία
Αυτό που διαπιστώνεται σήμερα από πολλές πλευρές είναι η κρίση του «αντιπροσωπευτικού» πολιτεύματος, όπως αυτό έχει αποκρυσταλλωθεί στην Δύση εδώ και δύο αιώνες. Η κρίση δεν είναι μόνο χρηματοπιστωτική ή οικονομική, όπως λέγεται τελευταίως, αλλά βαθύτερη: είναι κρίση δομών και θεσμών. Οι διαγνώσεις και οι αιτιολογίες ποικίλουν αναλόγως της οπτικής του εκάστοτε ερευνητή, και συνοδεύονται από προτάσεις που κυμαίνονται μεταξύ μεταρρυθμιστικών αλλαγών και ιδεολογικών δικαιολογήσεων. Μια πρόχειρη ματιά στις εφημερίδες, στα περιοδικά, στην τηλεόραση κ.λπ, αρκεί για να διαπιστωθεί ότι υπάρχει ένας πληθωρισμός της λέξεως «δημοκρατία» (σύγχρονη δημοκρατία, έμμεση δημοκρατία, αντιπροσωπευτική δημοκρατία, κοινοβουλευτική δημοκρατία, κ.λπ). Αυτό ο λεκτικός πληθωρισμός αποκρύβει, συνειδητώς ή ανεπιγνώστως, την ουσία ακριβώς του πολιτεύματος αυτού. Και η ουσία είναι ο βαθύς ολιγαρχικός χαρακτήρας του: οι αποφάσεις και οι νόμοι είναι αρμοδιότητα των ολίγων και εξυπηρετούν τα συμφέροντα των ολίγων ισχυρών – ο Κ. Καστοριάδης δικαίως τo αποκαλεί φιλελεύθερη ολιγαρχία.Πράγματι, στα δυτικά πολιτεύματα η ουσιαστική ρητή εξουσία ασκείται από τους ολίγους, βουλευτές και στελέχη του κυβερνώντος κόμματος. Αυτό βεβαίως επιτυγχάνεται με την «εκουσία» εκ μέρους των ανθρώπων παραχώρηση της εξουσίας στους «αντιπροσώπους» και τα κόμματα, και η πράξη της εξουσιοδοτήσεως αυτής είναι η συμμετοχή των ανθρώπων στις εκλογές με καθολική ψηφοφορία. Αυτός ο «σφετερισμός» της εξουσίας από τα κόμματα επιτυγχάνεται με την ιδεολογική χειραγώγηση που αυτά κατορθώνουν να ασκούν στους ανθρώπους: έχουν καταφέρει να τους πείσουν ότι μόνο αυτά είναι ικανά να επιλύσουν τα προβλήματά τους και τα ευρύτερα προβλήματα της κοινωνίας ενώ οι ίδιοι οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να τα επιλύσουν.
Απαλλοτρίωση κυριαρχίας
Προς τον σκοπό αυτό τα κόμματα απεργάζονται παντός είδους μέσα και τεχνάσματα καθ΄ όλη την περίοδο που μεσολαβεί μεταξύ των εκλογικών αναμετρήσεων. Αυτό είναι όμως ιδιαιτέρως εμφανές στο αποκορύφωμα της ιδεολογικής και πολιτικής προπαγάνδας, στο ζενίθ της πλύσεως εγκεφάλου, δηλαδή στις εκλογές. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που η προεκλογική διαδικασία αποκαλείται εκστρατεία, θυμίζοντας στρατιωτική και πολεμική κατάσταση. Πρόκειται ακριβώς περί εκστρατείας με όλη την σημασία της λέξεως: ο εχθρός ή ο αντίπαλος που πρέπει να νικηθεί δεν είναι το αντίπαλο κόμμα ή ο αντίπαλος υποψήφιος/συνυποψήφιος. Ο βασικός αντίπαλος είναι ουσιαστικώς οι ίδιοι οι άνθρωποι-ψηφοφόροι, που πρέπει να βομβαρδισθούν, να λεηλατηθούν, έτσι ώστε εξουθενωμένοι και καθημαγμένοι να παραδοθούν και να υποταχθούν στην εξουσία των κομμάτων και των «αντιπροσώπων». Η ικανή και αναγκαία συνθήκη του ολιγαρχικού πολιτεύματος είναι αφ΄ ενός η παραίτηση, η παθητικότητα των ανθρώπων και ταυτοχρόνως η εγγενής τάση των κομμάτων να αυτοδιαιωνίζονται στην εξουσία. Η «αντιπροσώπευση» είναι, και στην θεωρία και στην πράξη, (απ)αλλοτρίωση της κυριαρχίας των ανθρώπων. Η αλλοτρίωση εννοείται υπό την νομική έννοια του όρου: μεταβίβαση ιδιοκτησίας, μεταβίβαση δηλαδή κυριαρχίας από τους πολλούς προς τους ολίγους «αντιπροσώπους». Όπως σωστά επισημαίνει ο Κ. Καστοριάδης: «Από την στιγμή κατά την οποία, αμετάκλητα και για ορισμένο χρονικό διάστημα (π.χ. πέντε χρόνια), αναθέτει κανείς την εξουσία σε ορισμένους ανθρώπους, έχει μόνος του αλλοτριωθεί πολιτικά». H αντιπροσώπευση δημιουργεί μία «διαίρεση της πολιτικής εργασίας», διαίρεση σε κυριάρχους και κυριαρχουμένους, σε εξουσιάζοντες και εκτελεστές, σε αυτούς που αποφασίζουν και σε αυτούς που εκτελούν. Η διαίρεση αυτή επιτυγχάνεται συν τοις άλλοις με τις εκλογές, πράγμα το οποίο ήξεραν πολύ καλά οι αρχαίοι και γι΄ αυτό θεωρούσαν τις εκλογές χαρακτηριστικό της αριστοκρατίας και της ολιγαρχίας, ενώ την κλήρωσιν χαρακτηριστικό της δημοκρατίας1. Οι βουλευτές, δήμαρχοι, κ.λπ. που θεωρούνται αντιπρόσωποι των ψηφοφόρων, ουσιαστικώς είναι αντιπρόσωποι των ατομικών και κομματικών τους συμφερόντων, καθώς και των συμφερόντων των ισχυρών χρηματοδοτών τους. Η κυρίαρχη, εξ άλλου, σήμερα ιδέα ότι υπάρχουν «ειδικοί» του πολιτικού, δηλαδή «ειδικοί» του καθολικού και τεχνικοί της ολότητας «χλευάζει την ίδια την ιδέα της δημοκρατίας». Η οργάνωση και η δομή των κομμάτων αντανακλά την οργάνωση και δομή της κοινωνίας^ η αρχηγική, πυραμιδωτή, γραφειοκρατική και ιεραρχική δομή τους είναι μια μικρογραφία της αντίστοιχης κοινωνικής και πολιτικής ολιγαρχικής δομής: οι ολίγοι και «εκλεκτοί» κυβερνούν και αποφασίζουν ενώ οι πολλοί τους ψηφίζουν και εκτελούν τις αποφάσεις. Τα κόμματα είναι ο κυρίαρχος και αναμφισβήτητος πρωταγωνιστής του δημοσίου βίου αφού ελέγχουν ασφυκτικώς το σύνολο των ουσιαστικών κοινωνικών δραστηριοτήτων. Ελέγχουν επίσης όλες τις μορφές εξουσίας και εδώ έγκειται ένα άλλο ιδεολόγημα, ένα άλλος μύθος που εντέχνως διοχετεύεται και διακατέχει τους ανθρώπους και τους υποτάσσει στην εξουσία των κομμάτων και των «αντιπροσώπων». Ο μύθος αυτός είναι η λεγομένη «διάκριση ή ανεξαρτησία των τριών εξουσιών». Το ιδεολόγημα αυτό έχει δύο όψεις, τη «διάκριση» και τις «τρεις εξουσίες».
Ποια διάκριση εξουσιών;
Όσον αφορά τις τρεις εξουσίες –εκτελεστική, νομοθετική, δικαστική – έχουν πάψει από πολλού να είναι τρεις και έχουν αυξηθεί σε πέντε τουλάχιστον άμεσα ορατές, ρητές και θεσμισμένες. Η λεγόμενη εκτελεστική δεν είναι καθόλου εκτελεστική, αλλά ασκεί ουσιαστική πρωτογενή κυβερνητική εξουσία αφού λαμβάνει τις ουσιαστικές αποφάσεις και νομοθετεί θα έπρεπε λοιπόν να λέγεται κυβερνητική εξουσία και κατά συνέπεια να αποδοθεί στην κυρίως εκτελεστική το πραγματικό της όνομα και οι δικαιοδοσίες. Αυτή αποτελείται από τους γενικούς γραμματείς, τις διοικήσεις των δημοσίων οργανισμών, των κρατικών υπηρεσιών, τραπεζών, Εφοριών, Πολεοδομίας, Αστυνομίας, Στρατού, κ.λπ, οι οποίοι όντως εκτελούν τις αποφάσεις της κυβερνήσεως. Είναι δηλαδή ο πανίσχυρος κρατικός μηχανισμός με τις πολυδαίδαλες υπηρεσίες του δια του οποίου η κυβέρνηση υλοποιεί τις αποφάσεις της και την εξουσία της. Σημειωτέον ότι η εκτελεστική εξουσία δεν εκλέγεται αλλά διορίζεται από την κυβερνητική. Και στο σημείο αυτό έχουμε έλλειμμα όχι μόνο δημοκρατίας αλλά και αντιπροσώπευσης. Αυτή λοιπόν είναι η τέταρτη εξουσία, η κυρίως εκτελεστική και διαφοροποιείται από την κυβερνητική. Αυτές μαζί με τη δικαστική (η οποία ούτε και αυτή εκλέγεται) και τη νομοθετική εξουσία αποτελούν τον συνολικό καταπιεστικό μηχανισμό. Η πέμπτη εξουσία είναι το διευθυντήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο επεμβαίνει πια νομίμως και θεσμικώς στις εσωτερικές υποθέσεις, κατευθύνσεις και προσανατολισμούς των κρατών μελών – και δή των μικροτέρων και ασθενεστέρων – κατά ουσιαστικό, δεσμευτικό και τελεσίδικο τρόπο (με κυρώσεις παντός είδους).
Θεσμισμένες και μη εξουσίες
Εκτός αυτών των εξουσιών θα πρέπει να αναφερθούν και οι παντοειδείς παράπλευρες μη ρητές εξουσίες με αποφασιστικό βάρος και ρόλο στην λήψη των κυβερνητικών και των τοπικών αποφάσεων. Μια βασική παράπλευρη εξουσία είναι ο Τύπος, τα πανίσχυρα πλέον ΜΜΕ, τα οποία διαπλέκονται στενώς και ασφυκτικώς με την κυβερνητική εξουσία, της ασκούν πιέσεις και εκβιασμούς για παραχωρήσεις παντός είδους, υπό το πρόσχημα της πληροφόρησης / ενημέρωσης και του «ελέγχου» της εξουσίας. Ο αντικειμενικός σκοπός είναι η αμοιβαία καταχύρωση των αντίστοιχων συμφερόντων τους, οικονομικών και εξουσιαστικών. Το ανησυχητικό με την έκτη εξουσία είναι ότι είναι εξωθεσμική και όπως είναι εμφανέστατο δεν είναι μόνο ιδεολογική εξουσία, αλλά πολιτική και οικονομική, συνδεομένη με Τράπεζες και Χρηματιστήριο, καθώς και με παντός είδους εταιρείες και οργανισμούς. Η διαπλοκή των ΜΜΕ με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα επανεισάγει με έναν άλλον τρόπο στο πολιτικό προσκήνιο την οικονομική ολιγαρχία, η οποία είναι και η ουσιαστική εξουσία και δίνει εκ τους αφανούς τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές στα δημόσια πράγματα. Τέλος, μια παράπλευρη εξουσία, που τα τελευταία έτη ανέρχεται, ιδιαιτέρως με ανησυχητικό ρυθμό και δημόσια παρουσία εν Ελλάδι, είναι η θρησκεία και η εκκλησία. Εκτός του ιδεολογικού ρόλου και της ιδεολογικής εξουσίας που ανέκαθεν ασκούσε, η εκκλησία, διεκδικεί πλέον μερίδιο και στην πολιτική εξουσία, αναδεικνυόμενη σε κράτος εν κράτει. Όσον αφορά την άλλη όψη, την «διάκριση ή ανεξαρτησία των εξουσιών», αυτή είναι ο μέγας μύθος του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος, αφού δεν υφίσταται καμιά ανεξαρτησία και αυτονομία μεταξύ των τεσσάρων ρητών θεσμισμένων εξουσιών. Πράγματι η κυβερνητική εξουσία του πλειοψηφούντος κόμματος, ελέγχει την εκτελεστική του κρατικού μηχανισμού και των υπηρεσιών, ελέγχει την νομοθετική αφού έχει την πλειοψηφία στην βουλή όπου ασκείται το νομοθετικό έργο, και, τέλος, κατά το μάλλον ή ήττον ελέγχει και την δικαστική, με τον καθορισμό του πλαισίου της λειτουργίας της και την επέμβαση στην σύνθεση των ανωτάτων δικαστικών θεσμών (λ.χ. στην Ελλάδα, του Αρείου Πάγου, του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Ελεγκτικού Συνεδρίου). Αυτό συνεπώς που διαγράφεται ως πολιτικό τοπίο είναι ένα ιεραρχικό πλέγμα εξουσίας με υποεξουσίες και ανθυποεξουσίες ελεγχόμενες από την κεντρική κυβερνητική, η οποία ελέγχεται από την εξουσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όλες αυτές μαζί ασκούνται επί του μεγάλου πλήθους των ανθρώπων, οι οποίοι ουδεμία απόφαση λαμβάνουν ουδένα νόμο ψηφίζουν και σε ουδεμία εξουσία μετέχουν – εκτελούν απλώς τις αποφάσεις και τις εντολές ως καλοί υπήκοοι. Αποκαλούνται όμως κατ΄ ευφημισμόν και καταχρηστικώς πολίτες ή αυτοαποκαλούνται οι ίδιοι με αρκετή δόση αυτοϊκανοποίησης. Είναι συνεπώς λανθασμένο να χαρακτηρίζονται τα σημερινά δυτικά πολιτεύματα δημοκρατίες, ενώ είναι καθαρόαιμες ολιγαρχίες. Αυτό σημαίνει ότι εκτός της πολιτικής αλλοτρίωσης των ανθρώπων υπάρχει και η ιδεολογική αλλοτρίωση. Με άλλα λόγια αυτός που θεωρεί και αποκαλεί τα σημερινά δυτικά πολιτεύματα δημοκρατίες, έστω με ένα επίθετο της αρεσκείας του, απατά ή απατάται, τρίτη επιλογή δεν υπάρχει.
* Ο Γιώργος Οικονόμου είναι Δρ Φιλοσοφίας και συγγραφέας του βιβλίου «Η άμεση δημοκρατία και η κριτική του Αριστοτέλη», Παπαζήσης, 2007.
1 Το επισημαίνει ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά, 4, 1294β9-11: «δημοκρατικόν μεν είναι το κληρωτάς είναι τας αρχάς το δ’ αιρετάς ολιγαρχικόν». Για τα χαρακτηριστικά της (άμεσης) δημοκρατίας βλ. Γ. Ν. Οικονόμου, Η άμεση δημοκρατία και η κριτική του Αριστοτέλη, Παπαζήσης, Αθήνα, 2007.
[αναδημοσίευση από την εφημερίδα Εποχή]

Thursday 13 November 2008

Οι κρατούμενοι δεν είναι μόνοι τους

Κείμενο συμπαράστασης στη μαζική απεργία πείνας που έχουν ξεκινήσει εδώ και κάποιες μέρες οι κρατούμενοι (στοιβαγμένοι) στις ελληνικές φυλακές:

«Οι μεταφορές των βαρέως ασθενούντων στα νοσοκομεία να γίνονται με ασθενοφόρα και όχι με υπηρεσιακά τζιπ και δεμένοι πισθάγκωνα.»


Ένα από τα αιτήματα που οι κρατούμενοι όλων των φυλακών της χώρας απευθύνουν στον υπουργό Δικαιοσύνης. Τραγικό μες στην απλότητά του, συμπυκνώνει τη βαρβαρότητα και τον παραλογισμό του «σωφρονιστικού» συστήματός μας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η επίλυση της μεγάλης πλειονότητας των αιτημάτων των φυλακισμένων απαιτεί κατά κύριο λόγο πολιτική βούληση. Πολιτική βούληση και κυρίως ανθρωπιά χρειάζονται για να γίνεται σεβαστός ο Σωφρονιστικός Κώδικας, για να μη μένουν στη φυλακή τοξικοεξαρτημένοι, ψυχικά πάσχοντες και ανίατα ασθενείς, για να μη φυλακίζονται για ψύλλου πήδημα χιλιάδες μετανάστες, για να σταματήσει το αίσχος των εκδικητικών πειθαρχικών και μεταγωγών, ο εκβιασμός της καθυστέρησης της αποφυλάκισης με αναστολή.

Μόνο πολιτική βούληση και ανθρωπιά χρειάζονται, που όμως απουσιάζουν. Γι' αυτό ο υπουργός Δικαιοσύνης το μόνο που κάνει είναι να φτιάχνει νέες φυλακές. Γι' αυτό όλες οι εξαγγελίες για βελτίωση των συνθηκών κράτησης ξεχνιούνται όταν οι κολασμένοι των φυλακών κυνηγημένοι από τα ΜΑΤ εγκαταλείπουν τις ταράτσες και κλειδώνονται στα κελιά τους. Γι' αυτό ενώ ο Υπουργός Δικαιοσύνης γνωρίζει πολύ καλά τα προβλήματα, εξακολουθεί να αγνοεί τους κρατούμενους και τα αιτήματά τους.

Μα εδώ ο κόσμος καίγεται, η οικονομική κρίση απειλεί τα πάντα και τους πάντες, είναι ώρα για τέτοια, θα αναρωτηθούν πολλοί - όχι απαραίτητα κακόπιστοι. Επιτρέψτε μας: Μπορεί ο κόσμος να καίγεται, αλλά κάποιοι είναι κυριολεκτικά καμένοι. Στοιβαγμένοι σε αποθήκες ψυχών, εγκαταλειμμένοι και απαξιωμένοι, προϊόντα μιας μεγαλύτερης και χειρότερης κρίσης, της κοινωνικής και ηθικής κρίσης της εποχής μας, αποτελούν τον αποδιοπομπαίο τράγο της διάχυτης βίας των καιρών μας, της βίας στους δρόμους, στα σπίτια, στα κέντρα διασκέδασης, στις πλατείες, στην έγχρωμη TV και στην ασπρόμαυρη ζωή μας. Επιτρέψτε μας: Όταν αυξάνεται ο πληθυσμός των φυλακών, δεν προστατεύεται η κοινωνία, αλλά, αντίθετα, ασθενεί σοβαρά. Και όταν ταλαιπωρούνται, εξευτελίζονται και βασανίζονται οι φυλακισμένοι, τότε η «αντεγκληματική» πολιτική του κράτους αποδεικνύεται διπλά εγκληματική: Αφενός απογοητεύει και εξαγριώνει τους κρατούμενους και, αφετέρου, αποηθικοποιεί και όλους εμάς τους «κανονικούς», κάνοντάς μας να αποδεχτούμε ότι υπάρχουν αναλώσιμοι άνθρωποι και περιττά δικαιώματα.

Ενώνουμε τη φωνή μας με αυτή των έγκλειστων συμπολιτών μας και κάθε ανθρώπου ή συλλογικότητας που σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς εξακολουθεί να πιστεύει ότι η αξιοπρέπεια είναι κοινό και αδιαπραγμάτευτο αγαθό, σαν τον αέρα και το νερό, και χωρίς αυταπάτες ότι η φυλακή μπορεί να γίνει ανθρώπινη και οι άρχοντες να αποκτήσουν ανθρωπιά, δηλώνουμε το αυτονόητο: Οι φυλακισμένοι τιμωρούνται με τη στέρηση του μεγαλύτερου αγαθού μετά τη ζωή, της ελευθερίας. Δεν αρκεί αυτό; Πρέπει να τους διαλύσουν τη ζωή, να τους τσαλαπατήσουν την ψυχή, να τους ρημάξουν της ανθρωπιά τους;

Ποιοι - ποιες υπογράφουν

Αλαβάνος Αλέκος Πρόεδρος Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, Βαλαβάνη Νάντια συγγραφέας, Βογιατζή Σοφία εκπαιδευτικός, Γαβρόγλου Κώστας, πανεπιστημιακός, Γιαννόπουλος Νίκος, διορθωτής - επιμελητής κειμένων, Δίκτυο για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, Δημητρόπουλος Γιάννης πρώην κρατούμενος, Δούκα Μάρω συγγραφέας, Δρόσου Ιωάννα κοινωνιολόγος, Καρυστιάνη Ιωάννα συγγραφέας, Κούρτοβικ Γιάννα δικηγόρος, Κουκουτσάκη Αφροδίτη πανεπιστημιακός, Κούλογλου Στέλιος, δημοσιογράφος, Κρητικού Αφροδίτη μαθήτρια, Κριωνάς Έκτορας μαθητής, Λάμπρου Πάνος δημοσιογράφος -Πρωτοβουλία για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων, Μανιός Νίκος γιατρός, Πούτου Κατερίνα κοινωνική λειτουργός, Ρήγος Άλκης πανεπιστημιακός, Ρούσος Χρήστος πρώην κρατούμενος, Σπαθής Μάκης αντιπρύτανης ΕΜΠ, Χριστοδουλοπούλου Τασία δικηγόρος

Thursday 6 November 2008

Η οικονομική κρίση υπό το φως ουσιωδών στιγμών της

Εδώ κάποιους μήνες η παγκόσμια οικονομία διέρχεται εποχή σοβαρής κρίσης -ίσως της σοβαρότερης μετά το κραχ του 1929- με απρόβλεπτες συνέπειες. Η αφειδής παραχώρηση στεγαστικών δανείων από αμερικανικές τράπεζες και η αδυναμία των δανειοληπτών να τα αποπληρώσουν αποκάλυψε ότι οι τράπεζες δεν είχαν το απαιτούμενο κεφαλαιακό απόθεμα για να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Για να ξεπεράσουν το πρόβλημα ρευστότητάς τους, οι τράπεζες παραχώρησαν ομόλογα με ευνοϊκούς όρους σε επενδυτικές τράπεζες, μεταθέτοντας ουσιαστικά σε αυτές το πρόβλημα της αφερεγγυότητας των δανειοληπτών τους. Αυτές, με τη σειρά τους, «τιτλοποίησαν» τα δάνεια των τοπικών τραπεζών, δημιουργώντας με αυτά πιστωτικά παράγωγα, τα οποία πούλησαν σε άλλα ιδρύματα (τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία κ.λπ.) ή ιδιώτες. Η «πυραμίδα» αυτή δεν άργησε ασφαλώς να καταρρεύσει και να αποκαλυφθεί το γεγονός ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει το χαρακτήρα της φούσκας. Τα παράγωγα που δημιούργησαν οι μεγάλες, συνήθως επενδυτικές, τράπεζες ονομάστηκαν «τοξικά», καθώς βασίζονταν στα πακεταρισμένα δάνεια υψηλού ρίσκου που είχαν δώσει οι τοπικές τράπεζες.

Αυτό που για εμάς έχει σημασία είναι, όχι τόσο να περιγράψουμε τις οικονομικές πλευρές ή συνέπειες του φαινομένου, αλλά να δούμε την ευρύτερη κοινωνική ή κοινωνιολογική του σημασία και πιο συγκεκριμένα τις ανθρωπολογικές προϋποθέσεις του· αυτό, με άλλα λόγια, που μας δείχνει τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται και συμπεριφέρονται σήμερα τα άτομα, τόσο σε επίπεδο διεύθυνσης και διαχείρισης της κοινωνίας, όσο και σε επίπεδο ατομικής ζωής. Πιστεύουμε ότι ο τρόπος με τον οποίο έχει νόημα να προσεγγίζουμε τα οικονομικά φαινόμενα είναι αυτός της οικονομικής ανθρωπολογίας. Μόνο εξεταζόμενα σε συνάρτηση με τις εξελίξεις στις υπόλοιπες κοινωνικές σφαίρες (πολιτική, κουλτούρα κ.λπ.) μπορούν να γίνουν κατανοητά.

Βάσει αυτών των αρχών πρέπει να πούμε ότι η σημερινή κρίση δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και ανθρωπολογική. Οι δύο παράγοντες που την προκάλεσαν (η γενίκευση του εύκολου και ριψοκίνδυνου δανεισμού και η αποχαλίνωση των χρηματαγορών, που επέτρεψε το πακετάρισμα των δανείων και την κερδοσκοπία με τα παράγωγα) αποτελούν χαρακτηριστική έκφραση του τύπου ανθρώπου που παράγει ο σημερινός καπιταλισμός. Βασικό χαρακτηριστικό αυτού του τύπου είναι η ανευθυνότητα.

Εν προκειμένω αυτή η ανευθυνότητα εκφράστηκε σε δύο επίπεδα: πρώτον, στο επίπεδο της κατανάλωσης, με τους καταναλωτές, συχνά από χαμηλά εισοδήματα (μειονότητες κ.λπ.), οι οποίοι, στα πλαίσια της γενικής επιτρεπτικότητας και ανευθυνότητας, αφέθηκαν να δελεαστούν απ’ τους ευνοϊκότατους όρους των τραπεζών και πήραν δάνεια τα οποία γνώριζαν ότι δε θα μπορούσαν να αποπληρώσουν (αφού οι μηνιαίες δόσεις ξεπερνούσαν το μισθό τους)∙ δεύτερον, στο επίπεδο της οικονομικής διαχείρισης, όπου, από τη μια μεριά, το κράτος και η Κεντρική Τράπεζα ενθάρρυναν με κάθε τρόπο τον επικίνδυνο δανεισμό, χωρίς, την ίδια στιγμή, να επιβάλλουν την παραμικρή ρύθμιση στις χρηματαγορές, και οι γιάπι κι οι διευθυντές των μεγάλων τραπεζών, απ’ την άλλη, που μέσα στη γενική ανευθυνότητα και αφελή αισιοδοξία τους έκαναν ριψοκίνδυνα κερδοσκοπικά παιχνίδια με τα ιδιαιτέρως πολύπλοκα παράγωγα. Μόνο ο σημερινός τύπος ανθρώπου θα μπορούσε να επιτρέψει τόση ανευθυνότητα και διοικητική προχειρότητα μαζεμένη.

Η κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος διαθέτει τουλάχιστον τρία επίπεδα. Το πρώτο αναφέρεται στο δανειολήπτη που ενώ γνωρίζει ότι δε θα μπορέσει να αποπληρώσει το δάνειο, το παίρνει. Το δεύτερο αφορά στην εμπορική τράπεζα που από τη μια γνωρίζει ότι ο δανειολήπτης δε θα μπορέσει να αποπληρώσει το δάνειο και παρ’ όλ’ αυτά το δίνει ενώ δε διαθέτει τα απαραίτητα κεφάλαια για να καλύψει ενδεχόμενη αφερεγγυότητα του δανειολήπτη. Και το τρίτο αφορά και πάλι τις εμπορικές τράπεζες που πακετάρουν το φέσι του δανειολήπτη σε μορφή προνομιακού ομολόγου και το πλασάρουν στην αγορά. Ο συνδυασμός αυτών των τριών επιπέδων συνιστά τη μεγάλη απάτη του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως αυτή αποκαλύφθηκε από την πρόσφατη κρίση. Ασφαλώς, υπάρχουν και επιμέρους, αλλά εξίσου σημαντικές απάτες, όπως η ίδια η ύπαρξη των τραπεζών, δηλαδή το μεγάλο χάσμα μεταξύ των επιτοκίων καταθέσεων και των επιτοκίων δανεισμού που συνιστά πραγματική ληστρική επιδρομή[1], όπως και τόσες άλλες αντίστοιχες απάτες πάνω στις οποίες θεμελιώνεται το τραπεζικό σύστημα στο σύνολό του. Αν αποφασίσουμε να αφαιρέσουμε τις απάτες αυτές από το σύστημα, όπως θα ήθελε ένας φιλελεύθερος, κοροϊδεύοντας εμάς ή τον εαυτό του, απλούστατα δε θα έμενε τίποτα από το τραπεζικό σύστημα.

Ο καταναλωτισμός

Γιατί ο δανειολήπτης παίρνει ένα δάνειο που δε μπορεί να αποπληρώσει; Γιατί θέλει να καταναλώνει περισσότερα απ’ όσα κερδίζει; Δε λέμε απ’ όσα παράγει γιατί, όπως είναι γνωστό υπάρχει η υπεραξία που το αφεντικό κλέβει από τον εργαζόμενο, το γεγονός ότι τον εκμεταλλεύεται. Eίναι γνωστή η κατά τις τελευταίες δεκαετίες μετατόπιση του καπιταλισμού προς τις υπηρεσίες αντί της παραγωγής υλικών αγαθών καθώς και η δυσκολία καθορισμού της αξίας, της παραγωγικότητας της εργασίας, της υπεραξίας κ.λπ. που σχετίζονται με τις υπηρεσίες αυτές. Αν αυτό ήταν ήδη εξαιρετικά δύσκολο στον παραδοσιακό καπιταλισμό του Κεφαλαίου του Μαρξ, σήμερα είναι αδύνατο. Εξάλλου δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η εκμετάλλευση δεν είναι μόνο ζήτημα οικονομικό (καθορισμός της δήθεν «αντικειμενικής» αξίας της εργασίας και σύγκρισή της με τον μισθό που προσφέρει ο καπιταλιστής[2]), αλλά πρόβλημα ουσιωδώς πολιτικό : έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο έλεγχος της παραγωγής βρίσκεται στα χέρια, όχι των ίδιων των εργαζομένων, αλλά των διάφορων διευθυντικών γραφειοκρατιών, οι οποίες αποφασίζουν από τα πάνω κι ερήμην των ίδιων των εργαζομένων για την αξία της εργασίας τους. Υποθέτουμε, εν πάση περιπτώσει, ότι ένας βασικός, ίσως ο βασικότερος λόγος που παίρνει κάποιος δάνειο είναι για να ικανοποιήσει τις καταναλωτικές του ανάγκες (πρβλ. εορτοδάνεια, διακοποδάνεια, καταναλωτικά δάνεια). Με άλλα λόγια για να μπορέσει να καλύψει διά του καταναλωτισμού το κενό νοήματος που του προκαλεί η μεταμοντέρνα κοινωνία, το ολοκληρωτικό δηλαδή άδειασμα της ζωής του από κάθε περιεχόμενο, από κάθε τι που θα μπορούσε να του επιτρέψει να δοθεί ή να αφιερωθεί με πάθος[3]. Ασφαλώς, όπως είναι γνωστό το κενό αυτό δεν καλύπτεται απλά από τον καταναλωτισμό, μιας και αυτός αδυνατεί εκ των πραγμάτων, εκ της ουσίας του και του ανύπαρκτου φαντασιακού του βάθους ως σημασία, να απαντήσει στα βαθιά υπαρξιακά προβλήματα που θέτει το ζήτημα του νοήματος που μια κοινωνία δίνει στα μέλη της για να μπορέσουν αυτά να μετουσιώσουν τις ματαιωμένες επιθυμίες τους. Η ψευδαίσθηση ότι ο καταναλωτισμός μπορεί να προσφέρει κάτι σε αυτή την κατάσταση φτάνει στα όριά της με τη διαπίστωση ότι αυτό που μπορεί να προσφέρει η κατανάλωση και η χρονοβόρα ενασχόληση με την απόκτηση των χρημάτων που αυτή απαιτεί, είναι η απλή αποστροφή του βλέμματος από το πρόβλημα του κενού νοήματος, δηλαδή του γεγονότος ότι η ζωή των ατόμων έχει χάσει κάθε σχεδόν νόημα, πράγμα που συνιστά το πιο περίπλοκο και δυσεπίλυτο ζητήμα των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών. Στη περίπτωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης μιλάμε κατεξοχήν για δάνεια που ανταποκρίνονταν σε καταναλωτικές ανάγκες. Διότι ακόμα και τα δάνεια που δόθηκαν στα φτωχότερα στρώματα ήταν έτσι οργανωμένα ώστε, και στην περίπτωση ακόμα που ο δανειολήπτης στόχευε απλώς στην έξοδο από μια κατάσταση σχετικής ανέχειας, εν τέλει τον εισήγαγαν στη λογική της προσπάθειας ανόδου στην ιεραρχία του καταναλωτικού στάτους. Πράγμα που φαίνεται κι απ’ το είδος των κατοικιών που κατασχέθηκαν. Συνεπώς, μια βασική συνιστώσα του προβλήματος είναι ο καταναλωτισμός, το γεγονός ότι, αφενός, ο καπιταλισμός έχει αναπτύξει τον τύπο εκείνο του ανθρώπου που ζει για να καταναλώνει, χωρίς να σκέφτεται τις συνέπειες και, αφετέρου, ότι η προσφορά της αφειδούς κατανάλωσης είναι το μόνο στο οποίο μπορεί να στηριχτεί το σύστημα, αφού έχει καταστρέψει τις αξίες και τις κοινωνικές παραστάσεις, οδηγώντας στη γενικευμένη ασημαντότητα.

Το γεγονός δείχνει μια σημαντική ανευθυνότητα των ανθρώπων απέναντι στις στοιχειώδεις υποχρεώσεις τους, ακόμα κι αν αυτές καθορίζονται από το ληστρικό τρόπο με τον οποίο τους συμπεριφέρονται οι τράπεζες. Γιατί κανένας απ’ αυτούς δε μιλάει για την ανάγκη περιορισμού του ποσοστού κέρδους των τραπεζών, ούτε καν ψηφίζει τα κόμματα που υποστηρίζουν τέτοιες παρεμβατικές πολιτικές. Οι άνθρωποι είναι ανεύθυνοι απέναντι στα πάντα. Ακόμα και απέναντι σ’ αυτό που τους βασανίζει καθημερινά, τη δόση του δανείου. Είναι γνωστή η ανάλυση του Ντάνιελ Μπελ, σύμφωνα με την οποία η δημιουργία της πίστωσης απ’ τον καπιταλισμό προώθησε σε ουσιώδη βαθμό την ηδονοθηρία και την έλλειψη υπευθυνότητας που χαρακτηρίζουν τις σημερινές επιτρεπτικές κοινωνίες. Λογικό: όταν ο άλλος δε βλέπει άμεσα, χειροπιαστά, το χρήμα που ξοδεύει, το σκορπάει δίχως πολλή σκέψη. Ο Μπελ βέβαια τα έγραφε αυτά πριν από 30 χρόνια –ας αναλογιστούμε τι συμβαίνει σήμερα με τις αγορές μέσω διαδικτύου (όπου αρκεί ένα ανώδυνο κλικ για να χρεώσουμε στην πιστωτική μας υπέρογκα ποσά) και με τα καταναλωτικά δάνεια, το άκρον άωτον δηλαδή της ανευθυνότητας: σου δίνουμε χρήμα για να καλύψεις, ανώδυνα, τα αποτελέσματα της προηγούμενης ανευθυνότητάς σου[4]. Μέσα στο πνεύμα αυτό, σαν απολύτως μαγνητισμένη από την αποχαυνωτική γοητεία της διαφήμισης, δηλαδή της οπτικοποίησης του καπιταλισμού, σπεύδουν να πάρουν τα δάνεια τους και κατόπιν δουλεύουν σαν είλωτες για να τα ξεπληρώσουν. Γιατί τα χρέη στις τράπεζες συνιστούν ένα σύγχρονο είδος δουλοπαροικίας. Και στο τέλος δεν αισθάνονται ούτε είναι ικανοί να ανταποκριθούν είτε στη δόση του δανείου είτε σε έναν υποτιθέμενο πολιτικό και κοινωνικό αγώνα που απαιτείται για να μη γίνονται οι ίδιοι είλωτες των τραπεζών. Πού πήγε η ορθολογικότητα του homo œconomicus κύριε οικονομολόγε;

Η πλασματικότητα, οι (αυτ)απάτες και η διαφθορά ως δομικά χαρακτηριστικά της νεοφιλελεύθερης φάσης του καπιταλισμού

Παλαιά, ακροατή μου, οι ελβετόψυχοι
χαρτογιακάδες είχανε κάποια στοιχειώδη τσίπα,
κάποια στοιχειώδη τσίπα.
Μετά την ανακάλυψη του μικροτσίπ όμως
συρρικνώθηκαν οι όποιες ηθικές τους αναστολές.
Τζ. Πανούσης


Ας περάσουμε στο δεύτερο και στο τρίτο στάδιο της κρίσης, στη διπλή απάτη των τραπεζών που απόλυτα αποχαλινωμένες από το άνευ όρων κυνήγι του κέρδους και την απληστία τους, δανείζουν σε μεγάλη ευκολία ελπίζοντας ότι θα δώσουν στον ίδιο δανειολήπτη και δεύτερο δάνειο που θα ξεπληρώσει το πρώτο και τρίτο που θα ξεπληρώσει το δεύτερο κ.λπ. Και θεωρούν ότι η μπλόφα θα συνεχίζεται επ’ άπειρον μιας και το ταμείο δε θα ξεμείνει ποτέ. Αλλά και όταν ξεμείνει μεταβιβάζουν τα φέσια, τιτλοποιημένα στους «μεγάλους αδελφούς» του καπιταλιστικού συστήματος, τις μεγάλες τράπεζες, λες και δεν ξέρουν ότι η απάτη αυτή μπορεί να οδηγήσει το σύστημα σε κατάρρευση. Δεν πρόκειται απλά για έναν «ανορθολογισμό» του καπιταλισμού, πρόκειται για το δομικό χρακτηριστικό ενός συστήματος που λειτουργεί πέρα από κάθε υποτιθέμενη ορθολογικότητα, ειδικά στη σημερινή, νεοφιλελεύθερη απορρύθμισή του. Όπως έχει πει ο Καστοριάδης, η οικονομία λειτουργεί πλέον ως καζίνο. Η βασική αρχή δεν είναι η «ανάπτυξη» ή η «πρόοδος» (αφού έχουν καταρρεύσει κι αυτές, ως ιδεολογίες, αν και όχι ως πρακτικές, μέσα στα πλαίσια της γενικής αποσύνθεσης των σημερινών καθεστώτων), αλλά το πώς θ’ αρπάξουμε πιο πολλά. Χωρίς κανένα κανόνα. Με κάθε κόστος, ακόμα και μ’ αυτό της κατάρρευσης του συστήματος που μας εκτρέφει, δηλαδή του ίδιου του καπιταλισμού[5]. Το χρήμα είναι η υπέρτατη «αξία» της κοινωνίας χωρίς αξίες. Οι τύποι του «αυτοδημιούργητου», εργατικού πουριτανού αλά Φραγκλίνος όπως επίσης και του βεμπεριανού ή σουμπετεριανού «δημιουργικού» επιχειρηματία είναι παρελθόν. Ζούμε στην εποχή του επιχειρηματία γκάνγκστερ (χαρακτηριστικό το παράδειγμα της σημερινής Ρωσίας) και του μπάνκστερ (bankster). Αλλά ζούμε και στην εποχή του ανθρώπου μικρο-γκάνγκστερ, όπου ο αμοραλισμός αποτελεί τον κανόνα. Ποιόν ενδιαφέρει στ’ αλήθεια το οικολογικό κραχ που θα συμβεί σε 20 μόλις χρόνια; Κανέναν. Εκτός βέβαια απ’ τους μεγαλο-«οικολόγους» τύπου Αλ Γκορ και Αλ Αφούζου (ιδιοκτήτη του Σκάι και της Καθημερινής, ο οποίος έχει κατηγορηθεί επανηλειμμένως, στο παρελθόν, για το ότι αρνήθηκε να συμμορφωθεί με την εντολή της Ε.Ε. για ενίσχυση των μονοπύθμενων πλοίων και τη μετατροπή τους σε διπλοπύθμενα, με σκοπό την κατά το δυνατό μεγαλύτερη πρόληψη των ατυχημάτων που οδηγούν στην ανάπτυξη πετρελαιοκηλίδων). Ποιόν ενδιαφέρει στ’ αλήθεια αν η οικονομική ευμάρεια, η ανάπτυξη και η απληστία της Δύσης, αλλά όχι μόνο (ας μην ξεχνάμε και την Κίνα, την Ινδία ή την Ιαπωνία), βασίζεται στην κατασπατάληση των ενεργειακών πόρων του πλανήτη, στην απόλυτη εκμετάλλευση του «ανθρώπινου δυναμικού» του τρίτου κόσμου, στην καταστροφή του περιβάλλοντος; Κανέναν. Γιατί κανένας δεν παραδέχεται ότι αν θέλουμε να ξεφύγουμε από τα προβλήματα αυτά, οφείλουμε να αλλάξουμε την ίδια τη μορφή του κόσμου και τον ίδιο τον ανθρωπολογικό τύπο που έχουμε δημιουργήσει εδώ και 3-4 αιώνες. Ποιός είναι διατεθειμένος να το κάνει αυτό; Ποιός έχει σοβαρότητα και υπευθυνότητα αντίστοιχη με την κρισιμότητα του ζητήματος; Μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι;

Από τον τύπο του κράτους νυχτοφύλακα έχουμε περάσει στον τύπο του κράτους μπέιμπι σίτερ. Γιατί αρχικά η Κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα ρευστότητας έσπευσε να ρίξει στην αγορά άφθονο χρήμα μέσω άμεσων δανειοδοτήσεων ακόμα και σε μη τραπεζικούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς τους οποίους αδυνατεί να ελέγξει, και οι οποίοι δεν είναι καθόλου απίθανο να αρχίσουν τα ίδια ή αντίστοιχα παιχνίδια, αφού είναι βέβαιο ότι με τέτοιους τρόπους θα εξασφαλίσουν εύκολο χρήμα. Και στη συνέχεια οι κυβερνήσεις των κρατών της Δύσης έσπευσαν να κοινωνικοποιήσουν τα χρέη των τραπεζών, πράγμα που είχαν ξεχάσει εδώ και δεκαετίες να κάνουν για τα κέρδη τους. Το κράτος δηλαδή, την κεϊνσιανή παρεμβατικότητα[6] του οποίου αναπόλησαν πολλοί τελευταία, έδωσε στα κακομαθημένα παιδιά (τραπεζίτες, μεγαλοστελέχη, golden boys, δανειοδότες αλλά και, κατ’ επέκταση, δανειολήπτες) καινούργια παιχνίδια για να παίζουν, αφού αυτοί κατέστρεψαν τα προηγούμενα.

Το οικονομικό σύστημα, όπως έχει διαμορφωθεί, αποτελεί μια γιγαντιαία φούσκα η οποία ξεφουσκώνει κάθε τόσο μέσω των περιοδικών κρίσεων, αλλά δε σκάει. Πρόκειται να σκάσει σύντομα και εκ των πραγμάτων, όταν θα αρχίσουν να εμφανίζονται στην καθημερινότητα οι επιπτώσεις της οικολογικής κρίσης. Το σύστημα αυτό βασίζεται σε μια σειρά από απάτες και στρεβλωμένες πραγματικότητες, όπως οι κίβδηλοι «ρυθμοί ανάπτυξης», οι πληθωρισμοί και τα ΑΕΠ[7]. Πάνω σε τέτοια θεμέλια οικοδομούνται εθνικές οικονομίες και διεθνείς επενδύσεις. Οπότε, δεν πρέπει να μας ξαφνιάζουν τα περιοδικά κραχ, ακόμα κι αν λαμβάνουν την έκταση του σημερινού. Πρέπει μάλιστα να μάθουμε να ζούμε σε ένα περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας αντίθετο από κείνο της «πραγματικής», προς το οποίο μας εκπαιδεύει η παρακολούθηση του δελτίου ειδήσεων που επιμένει ότι ο πληθωρισμός είναι στο 4,5% μετά τα ψώνια στο σούπερ μάρκετ. Η εικονική αυτή πραγματικότητα δεν είναι παρά η συνολική άποψη της υπερτροφίας της οικονομίας (ως βασικού κινήτρου και μοναδικής ανθρώπινης δραστηριότητας). Επειδή ζούμε σε μία οικονομιστική κοινωνία, όπου η οικονομική (παραγωγή και κατανάλωση) θεωρείται η βασική αν όχι η μοναδική δραστηριότητα του ανθρώπου, η οικονομία γίνεται το κέντρο του σύμπαντος. Και όταν το κέντρο του σύμπαντος είναι πλασματικό, η πλασματικότητα επεκτείνεται απειλητικά, όπως η έρημος για την οποία μιλάει η Νίτσε.

Από την εποχή που ο καπιταλισμός μετατόπισε το κέντρο βάρους στις υπηρεσίες και ιδιαιτέρως από την εποχή που το χρήμα πουλιέται και αγοράζεται σε καζινοποιημένα διεθνή χρηματιστήρια, η οικονομία έχασε ένα μεγάλο μέρος του πραγματικού της χαρακτήρα και μετουσιώθηκε σε παίγνιο στο οποίο το μόνο που μετρά είναι να ξέρεις να μπλοφάρεις, να καιροσκοπείς και να αισχροκερδείς, σ’ ένα περίεργο είδος ηλεκτρονικού παιχνιδιού, όπου τα πραγματικά ρίσκα διαγράφονται μέσω της μετακύλισής τους σε οικονομικά προϊόντα-«τέρατα» σαν τα πιστωτικά παράγωγα[8]. Σε αυτό συνέβαλε και η μετακύληση του οικονομικού ενδιαφέροντος από τα υλικά προϊόντα στις υπηρεσίες, μια δεδομένη δηλαδή απο-υλικοποίηση της οικονομίας που έχει λάβει χώρα εδώ και μερικές δεκαετίες. Συναρτώνται επίσης αυτής της πλασματικοποίησης οι δυνατότητες εύκολης και «επιτρεπτικής» πίστωσης για τις οποίες μιλήσαμε παραπάνω ή το «πλαστικό» χρήμα[9]. Η πλασματική πλευρά της οικονομίας έχει υπερισχύσει της πραγματικής οικονομίας. Για παράδειγμα μία «υγιής», εισηγμένη στο χρηματιστήριο επιχείρηση υπόκειται απολύτως στους ψυχολογικούς όρους με τους οποίους το τελευταίο λειτουργεί και μπορεί παρότι «υγιής» να καταρρεύσει μέσα σε μία μόλις στιγμή, αν οι γενικοί δείκτες κάνουν την απαιτούμενη βουτιά. Αυτό θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε και διαφορά της λογιστικής από τη χρηματιστηριακή αξία μιας επιχείρησης. Στο ίδιο πλαίσιο μπορούμε να εντάξουμε κι αυτό που ορισμένοι οικονομολόγοι αποκαλούν «δικτατορία των μετόχων» ή «θεμελιώδη κρίση της σχέσης των μετόχων με τους μάνατζερ»: το γεγονός δηλαδή ότι οι εταιρίες αντικαθιστούν όλο και περισσότερο τη λήψη δανείων απ’ τις τράπεζες, ως μορφή χρηματοδότησης, από την εισαγωγή στο χρηματιστήριο και την έκδοση μετοχών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, πολύ συχνά, οι μεγαλοεπενδυτές (και κυρίως οι επενδυτικοί οργανισμοί) να παρεμβαίνουν και να παραγκωνίζουν τα Δ.Σ. των εταιριών στων οποίων τις μετοχές έχουν επενδύσει, όταν οι πολιτικές των τελευταίων δεν ανταποκρίνονται στα συμφέροντά τους.

Για να συλλάβουμε το επίπεδο της πλασματικότητας, ας αναλογισούμε μονάχα τι μπορεί να σημαίνει να πουλάς χρήμα ή –ακόμα χειρότερα- να πουλάς την προσδοκία ή το ρίσκο να εισπράξεις ή να μην εισπράξεις χρήμα. Και ας αναλογιστούμε μια οικονομία βασισμένη σε τέτοιου είδους «ιδεατότητες». Αυτό που αποδεικνύεται από σκάνδαλα που βγαίνουν στη επιφάνεια κάθε τόσο -π.χ. Siemens- είναι η πλήρης κυριάρχηση του οικονομιστικού φαντασιακού και η αδυναμία του ίδιου του καπιταλισμού να αυτοαναπαραχθεί, αναπαράγοντας εκείνο τον τύπο ανθρώπου και τους αντίστοιχους θεσμούς που θα κάνουν δυνατή τη διατήρηση του συστήματος, βάζοντας φρένο στις εγγενείς –όπως φαίνεται- αυτοκαταβροχθιστικές τάσεις που εκδηλώνονται ως απεριόριστο και χωρίς κανένα όρο κυνήγι του κέρδους. Το σύστημα δείχνει, για παράδειγμα, ανίκανο να δημιουργήσει το συνεπή εκείνο υπάλληλο που θα επανδρώσει το θεσμό ο οποίος θα διασφαλίσει τα θεμιτά όρια του ανταγωνισμού, ώστε ο τελευταίος να λειτουργήσει προς το συμφέρον της υγιούς[10] επιχειρηματικότητας και του καταναλωτή. Φαίνεται ανίκανο να αναπαράγει το ήθος της παραδοσιακής τραπεζικής που ακολουθούσε «συντηρητική» πολιτική και δεν αφηνόταν στα επικίνδυνα παιχνίδια με τα παράγωγα. Ή φαίνεται επίσης ανίκανο να δημιουργήσει τον συνεπή τύπο του υπαλλήλου ή του δικαστή που θα καταπολεμήσει τη φοροδιαφυγή και τη διαφθορά. Αυτά δεν είναι τυχαία περιστατικά, αδυναμίες συγκεκριμένων προσώπων, αλλά δομικά χαρακτηριστικά του καπιταλισμού. Οι «στρεβλώσεις της αγοράς» δεν είναι πρόσκαιρα ή τυχαία γεγονότα αλλά αναπτύξεις της ίδιας της λογικής του συστήματος, σάρκα από τη σάρκα του. Έτσι είναι απολύτως αβέβαιο ότι ένα σύστημα που βασίζεται στον πόλεμο όλων εναντίον όλων, όπου κάθε ρυθμιστική αξία έχει χαθεί και όπου η αρπακτικότητα και ο αμοραλισμός είναι οι μοναδικοί κοινοί τόποι, δε θα φτάσει σύντομα στα όριά του. Φυσικά το κράτος μπέιμπι σίτερ εγγυάται προς το παρόν τη συνέχιση αυτής της κατάστασης. Απολύτως σύμφωνη με το οικονομιστικό φαντασιακό, που θεωρεί ότι η οικονομία είναι το θεμέλιο όλων των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, και η «πολιτική» εμφανίζεται απόλυτα υποταγμένη στο χρήμα. Ή οι πολιτικοί είναι αυτοί που εισπράττουν τις βαλίτσες της Siemens. Ο πολιτικός που χρηματίζεται ή που δημιουργεί offshore εταιρείες είναι ο τύπος πολιτικού που αντιστοιχεί σε αυτό το σύστημα. Γι’ αυτό γράφεται κανείς στη ΔΑΠ, γι’ αυτό γίνεται βουλευτής, για να αποκομίσει προσωπικά οφέλη, για να γίνει πλούσιος. Αυτή είναι η σημερινή κυρίαρχη ιδεολογία και πρακτική. Και οι παντός είδους Ανδριανόπουλοι που βλέπουν το κράτος ως παράγοντα που απειλεί την «ελεύθερη» (χα) αγορά και τους μεταφυσικούς όρους που τη συνέχουν, που ονειρεύονται «ανόθευτους ανταγωνισμούς» είναι βαθιά νυχτωμένοι, οφθαλμοφανώς πια αμήχανοι και βυθισμένοι σε μία ιδεοληψία σχεδόν απόλυτα αποκομμένη από την πραγματικότητα του σύγχρονου ξεσαλωμένου καπιταλισμού[11].

Ποιά είναι οι λύση; Ας γίνουμε λίγο κουραστικοί: Η λύση είναι η αναγέννηση εκείνου του τύπου ανθρώπου που μπορεί να στοχάζεται αυτό που κάνει, να φαντάζεται και να επιθυμεί ένα διαφορετικό κόσμο και να αγωνίζεται γι’ αυτόν. Η λύση είναι η αναζωπύρωση της επιθυμίας να ζούμε σαν άνθρωποι και όχι σαν δουλοπάροικοι, σαν τηλεκατευθυνόμενα ρομπότ, σαν καταναλωτικά ζόμπι. Η λύση είναι να ενεργοποιηθούμε για να περιορίσουμε το τεράστιο χάσμα μεταξύ Βορρά και Νότου, την εκμετάλλευση και την κατασπατάληση των πόρων του Τρίτου Κόσμου και τις μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών. Η λύση είναι να αναγνωρίσουμε ότι ο πλανήτης καταστρέφεται μέρα με τη μέρα και δεν υπάχουν περιθώρια αναβολής μιας ουσιαστικής ενεργοποίησής μας προς την αλλαγή του εαυτού μας και του κόσμου· προς το σταμάτημα της οικονομικής μεγέθυνσης και την ανάσχεση της ανάπτυξης. Είμαστε υπεύθυνοι για την ιστορία μας. Εμείς και κανένας άλλος.



____________________________
[1] Η έκταση αυτής της τραπεζικής απάτης, δηλαδή το γεγονός ότι οι τράπεζες πουλάνε πολύ ακριβά το χρήμα που αγοράζουν πολύ φθηνά, φαίνεται να σώζει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα καθώς εμφανίζεται ανεπηρέαστο από τα τοξικά ομόλογα που κυκλοφορούν με ελάχιστες εξαιρέσεις. Τα τεράστα υπερκέρδη των τραπεζών που απομυζούν υπέρ του δέοντος τους καταθέτες και τους δανειολήπτες έκαναν προφανώς την επένδυση σε ομόλογα υψηλού ρίσκου και υψηλού κέρδους αχρείαστη. Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα πατάει γερά στα πόδια του, δηλαδή στον τράχηλο των πελατών του. Κάτι ήξεραν φαίνεται οι κυβερνήσεις που δεν επενέβαιναν για να περιορίσουν την αισχροκέρδεια των τραπεζιτών και που σιγοντάριζαν το ξεσάλωμά τους. Εδώ τα κορόιδα πληρώνουν αδιαμαρτύρητα και το κόστος της οικονομικής κρίσης το έχουν πληρώσει προ πολλού, ασχέτως αν χρειστεί σε λίγο να το ξαναπληρώσουν.

[2] Καθώς η εργασία δεν είναι ένα εμπόρευμα σαν όλα τα υπόλοιπα. Η αξία της, ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι και στις περιπτώσεις των υπόλοιπων εμπορευμάτων θα μπορούσε να οριστεί αντικειμενικά, είναι κάθε φορά καθορισμένη απ’ το επίπεδο των κοινωνικών αγώνων και των διεκδικήσεων των εργαζομένων.

[3] Υπό αυτή την έννοια είναι χρήσιμο να τονίζουμε ότι ο γενικευμένος δανεισμός στον οποίο στηρίζει τα τελευταία χρόνια η αμερικανική οικονομία την ανάπτυξή της δεν δικαιολογεί σε καμία περίπτωση τις διάφορες θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες αυτοί που δανείζονται είναι μόνο τα φτωχότερα στρώματα. Τα φτωχότερα στρώματα απλώς πήραν τα πιο επισφαλή δάνεια (τα περίφημα subprimes). Κατά τα άλλα ο δανεισμός κι η υπερχρέωση είναι γενικό φαινόμενο που χαρακτηρίζει το σύνολο της αμερικανικής κοινωνίας και βρίσκεται στη βάση της εσωτερικής κατανάλωσης των ΗΠΑ, η οποία αντιπροσωπεύει τα 2/3 του ΑΕΠ τους.

[4] Για να μη μιλήσουμε για το περίφημο σύστημα mortgage equity withdrawal, το δανεισμό που βασίζεται στην υπεραξία των ακινήτων: παίρνεις ενυπόθηκο δάνειο και καθ’ όλη την περίοδο που η αξία του σπιτιού σου αυξάνεται (φανταστείτε τι έγινε κατά την περίοδο της φούσκας των ακινήτων, οπότε οι τιμές είχαν απογειωθεί!), η τράπεζα ή η εταιρία υποθηκών που σου έχει δώσει το δάνειο, σου αυξάνει αυτόματα και δίχως κόστος το ποσό του αρχικού δανείου.

[5] Μ’ αυτό δε θέλουμε, φυσικά, να πούμε ότι η κερδοσκοπία κι η λογική του τζόγου είναι φαινόμενα μόνο της σημερινής περιόδου. Αμφότερα είναι εγγενή στην καπιταλιστική νοοτροπία. Η μόνη διαφορά είναι ότι τα τελευταία τριάντα χρόνια παρατηρείται μια υποχώρηση του παραδοσιακού, επιχειρηματικού καπιταλιστικού φαντασιακού, στα πλαίσια της γενικότερης αποσύνθεσης της δυτικής παράδοσης και της μετατόπισης της οικονομίας προς τον χρηματοπιστωτικό κλάδο (ο οποίος ανέκαθεν χαρακτηριζόταν περισσότερο από άλλους τομείς της οικονομίας απ’ τη λογική του τζόγου). Ως αποτέλεσμα υποχωρούν τα στοιχεία «ορθολογικότητας», διαφάνειας και, στοιχειώδους έστω, εντιμότητας που συναποτελούσαν, μεταξύ άλλων, παλαιότερα το καπιταλιστικό πνεύμα (και τα οποία έχει αναλύσει ο Μαξ Βέμπερ, επί παραδείγματι), χάριν των καθαρά κερδοσκοπικών και αρπακτικών του πτυχών. Γι’ αυτό μπορούμε να δούμε ένα συγγραφέα δεδηλωμένο οπαδό του καπιταλισμού να γράφει (σε σχετικό εκλαϊκευτικό εγχειρίδιο) ότι «… είναι απαραίτητο να επανεξεταστεί το θέμα της επιχειρηματικής ηθικής. Η εποχή που αυτή θεωρούνταν ως κάτι το αυτονόητο παρήλθε οριστικά» (Cl. Jessua, Ο καπιταλισμός, μτφρ. Γ. Σιδέρης, Αθήνα, Το Βήμα-γνώση, συλλ. «Τι γνωρίζω;», 2007, σ. 81).

[6] Αν και οφείλουμε να πούμε ότι δεν πρόκειται για κεϊνσιανισμό, στο βαθμό που η κρατική παρέμβαση δεν αναζωογονεί την πραγματική οικονομία, δεν κάνει δημόσιες δαπάνες που θα ενισχύσουν το ρυθμό ανάπτυξης, αλλά απλά εξισορροπεί στο μέτρο του δυνατού την κατάσταση στην πλασματική οικονομία, εν προκειμένω στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Βέβαια, επειδή η πραγματική οικονομία εξαρτάται απόλυτα από την πλασματική, οι κρατικές παρεμβάσεις θα έχουν επίπτωση και στην πρώτη.

[7] Ο Σερζ Λατούς στο βιβλίο του Το στοίχημα της απο-ανάπτυξης αποδεικνύει τον κίβδηλο χαρακτήρα αυτού που ονομάζεται Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν πάνω στο οποίο βασίζεται ολόκληρη η οικονομική ανάλυση. Με την θέση του αυτή μας υπενθυμίζει τα όρια της ποσοτικοποίησης, την ξεχασμένη αλλά αναντίρρητη αλήθεια ότι δεν είναι τα πάντα μετρήσιμα.

[8] Παραθέτουμε εδώ κομμάτι ενός άρθρου που δείχνει το εύρος του ανορθολογισμού της σημερινής πλασματικής οικονομίας: «Η παρούσα κρίση των χρηματαγορών έχει μερικές κοινές πλευρές με την εξέλιξη δηλαδή ορισμένων κατευθύνσεων των μαθηματικών του 19ου αιώνα, όταν μαθηματικοί σαν τον Πεανό ή τον Καντόρ παρήγαγαν “τερατώδη” μαθηματικά αντικείμενα σαν την καμπύλη πλήρωσης απείρου χώρου ή σαν την ιδέα τις μη ύπαρξης του συνόλου όλων των συνόλων, τα οποία έκαναν τους επιστήμονες να χάνουν την εμπιστοσύνη τους στα μαθηματικά. Περίπλοκα δομημένα χρηματοοικονομικά προϊόντα, σαν τα εξασφαλισμένα ενυπόθηκα δάνεια υψηλού ρίσκου ή τα πιστωτικά παράγωγα, είναι τα σημερινά “τέρατα”. Όπως ακριβώς μερικοί επιστήμονες αμφέβαλλαν, τότε, για τα ίδια τα θεμέλια των κλάδων τους, έτσι μερικοί τραπεζίτες έχουν χάσει σήμερα την πίστη τους στους συναδέλφους τους και ακόμα περισσότερο στις αγορές. Όπως ακριβώς οι μαθηματικοί ζητούσαν τη “διασάφηση”, έτσι και οι policy makers και οι επενδυτές ζητούν τη “διαφάνεια”… Οι χρηματαγορές απορυθμίστηκαν ολοκληρωτικά, ακολουθώντας το “big bang” της Μ. Θάτσερ. Το αποτέλεσμα είναι μια τεράστια ποικιλία νέων οικονομικών θεωριών και προϊόντων, μεταξύ των οποίων (απ’ τα πιο πρόσφατα) πράγματα σαν τα πιστωτικά παράγωγα ή τους εγγυημένους από περιουσιακά στοιχεία τίτλους… η ίδια η πολύπλοκη φύση των νέων αυτών προϊόντων δημιούργησε ένα πλατύ γνωστικό χάσμα ανάμεσα στους παραγωγούς και τους αγοραστές. Πάρα πολλοί διευθυντές αγόρασαν προϊόντα τα οποία δεν κατανοούσαν απόλυτα, ενώ πάρα πολλοί πωλητές δεν ήταν ικανοί να μεταφράσουν σε λέξεις τους κινδύνους που ήταν κρυμμένοι σε σκοτεινές οικονομικές εξισώσεις» (E. Chaney “Monsters in the Closet”, Newsweek, 22.10.2007).

[9] Λέγοντας ότι κάτι είναι «πλαστικό» εννούμε ήδη ότι δεν είναι αρκετά ανθεκτικό, ότι είναι ελαφρύ, ότι είναι ψεύτικο. Στον κόσμο της πλασματικής οικονομίας ακόνα και τα υλικά αντικείμενα χάνουν τη βαρύτητά τους. Πρόκειται για έναν πλαστικό κόσμο (πλαστικό χρήμα, πλαστικό φαγητό, πλαστική χειρουργική κ.λπ.), έναν κόσμο αντικειμένων μιας χρήσης που η αντοχή του στο χρόνο είναι ανάλογη της αντοχή των μουσικών hits στην κορυφή των charts. Το πλαστικό είναι το υλικό που αντιστοιχεί σε μία πλασματική οικονομία και το εφήμερο είναι η μορφή εκείνη της ελαφρότητας, της ταχύτητας και της λήθης που υποκαθιστά τον ίδιο το χρόνο.

[10] Το κριτήριο αυτής της «υγείας» δεν είναι η οικονομική ισότητα και δημοκρατικότητα –καθώς μέσα στον καπιταλισμό δε νοείται ούτε οικονομική ισότητα ούτε καμία κυριαρχία των καταναλωτών (ως οικονομικών υποκειμένων), αλλά η λειτουργικότητα του συστήματος, το «ποσοστό» δηλαδή κερδοσκοπίας, αδιαφάνειας και διαφθοράς πέραν του οποίου ο καπιταλισμός δυσκολεύεται να λειτουργήσει.

[11] Αλλά και του καπιταλισμού γενικώς, καθώς «εκεί όπου υπάρχει καπιταλισμός δεν υπάρχει αγορά· κι εκεί όπου υπάρχει αγορά, δε μπορεί να υπάρχει καπιταλισμός. Υπάρχει μόνο μια ολιγοπωλιακή ψευδο-αγορά, περισσότερο από “ατελής”, η οποία είναι ανορθολογική» (Κ. Καστοριάδης, «Quelle démocratie?» [«Ποια δημοκρατία;»], Figures du pensable, Παρίσι, Seuil, 1999, σ. 167).

Friday 24 October 2008

Ανοιχτή συνάντηση

Μιας και οι επιστολές και τα e-mails απ' τους θαυμαστές μας ξεπέρασαν κάθε προσδοκία, είμαστε αναγκασμένοι να ανακοινώσουμε ότι ξαναρχίζουμε τις ανοιχτές συναντήσεις της ομάδας. Η πρώτη εξ' αυτών θα λάβει χώρα την επόμενη Τρίτη, 28 Οκτωβρίου, στις 18:00, στο Αθηναϊκό Καφενείο (επί της Σώλονος, ανάμεσα στη Νομική και το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου).
Ως θέματα συζήτησης έχουμε σκεφτεί τη διεθνή οικονομική κρίση και την εγχώρια "κρίση του πολιτικού συστήματος".
Αφού βρεθεί η λύση σ' αυτές τις δύο κρίσεις, θ' ακολουθήσει λαϊκό πρόγραμμα, με γκεστ σταρ το νομόρχη Θεσσαλονίκης και εθνικό ηγέτη, Παναγιώτη Ψωμιάδη. Με αυτό τον τρόπο θέλουμε να τιμήσουμε τη μεγάλη εθνική εορτή, τον υπεράνθρωπο αγώνα των Ελλήνων φαντάρων που, αντιστεκόμενοι στον Ιταλό εισβολέα, κατέκτησαν τη μισή Αλβανία.
Η Εκκεντρική Επιτροπή (Ε.Ε.) της ΑήΒ

Sunday 5 October 2008

Η πολιτική κρίση και η νέα αντίληψη

του ΓΙΩΡΓΟΥ Ν. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

Η σοβούσα από χρόνια πολιτική κρίση που ενέσκηψε έχει τις αιτίες όχι μόνο στις ιδιαίτερες ελληνικές πολιτικές, συνταγματικές και πολιτισμικές δυσλειτουργίες, αλλά και στο ίδιο το πολίτευμα και τον τρόπο οργάνωσής του. Οι βασικές αρχές του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος συναρθρώνονται γύρω από τα κόμματα και την αντιπροσώπευση. Η κυρίαρχη ιδεολογία του βασίζεται στην ιδέα ότι οι άνθρωποι ως σύνολο δεν θέλουν ή δεν είναι ικανοί να κυβερνήσουν και να αυτοκυβερνηθούν και συνεπώς χρειάζονται τους πολιτικούς και τα κόμματα. Πρέπει επομένως οι πολλοί να αναθέτουν την εξουσία στα κόμματα και τους «αντιπροσώπους» την ημέρα των εκλογών και μετά να αποσύρονται από την πολιτική σκηνή και να εκτελούν τις αποφάσεις των «εκλεκτών» τους. Αυτή είναι η βάση και η ιδεολογία της ολιγαρχίας: οι ολίγοι ασκούν την εξουσία, λαμβάνουν τις αποφάσεις, θεσπίζουν τους νόμους, κυβερνούν, ενώ οι πολλοί είναι ικανοί μόνο να τους εκλέγουν και να υπακούουν.

Το σημερινό πολίτευμα συνεπώς δεν είναι «αντιπροσωπευτική δημοκρατία», όπως συνήθως ονομάζεται -δεν είναι ούτε αντιπροσωπευτική ούτε δημοκρατία, αλλά ισχυρότατη ολιγαρχία. Την κατάσταση αυτή είχαν προβλέψει ο R. Michels και ο Μ. Ostrogorski, οι οποίοι στις αρχές του 20ού αιώνα είχαν διαγνώσει την ολιγαρχική τάση των κοινοβουλευτικών πολιτευμάτων, γνωστή ως «σιδηρούς νόμος της ολιγαρχίας». Κύρια όργανά της έχει τα κόμματα και την αντιπροσώπευση, που οδηγούν στην παθητικότητα και την απομάκρυνση των ανθρώπων από τα πολιτικά πράγματα, με συνέπεια να μην υπάρχει έλεγχος και αντίσταση στις «ολοκληρωτικές» τάσεις της ολιγαρχικής αυταρχικής διακυβερνήσεως. Η σηψαιμία του συστήματος αυτού διαπιστώνεται διεθνώς, ακόμη και από πολιτικούς που το υπηρέτησαν επί χρόνια.

Ετσι η πολιτική κατάντησε σήμερα να σημαίνει πως εμποδίζονται οι άνθρωποι να ασχολούνται με ό,τι τους αφορά, να μη συμμετέχουν στα κοινά. Κυριαρχεί η αδιαφορία και η απάθεια για τα δημόσια πράγματα, η ιδιώτευση και η αποκλειστική επιδίωξη του ατομικού συμφέροντος, η έλλειψη συλλογικών οραμάτων και κοινωνικής αλληλεγγύης.

Στα συμφραζόμενα αυτά δυστυχώς η έννοια της πολιτικής έχει υποστεί πολλές φθορές και καταχρήσεις και έχει επικρατήσει μια διαστρεβλωμένη έννοιά της, ότι δηλαδή πολιτική είναι οι εκλογές, οι βουλευτές, τα κόμματα και ο κρατικός μηχανισμός. Ομως η αληθής πολιτική, η δημοκρατική πολιτική είναι διαφορετική, είναι η συνειδητή, έλλογη συλλογική δραστηριότητα και αμφισβήτηση, που αποβλέπει στη θέσμιση της κοινωνίας. Δηλαδή η πολιτική είναι η άμεση δραστηριότητα ευρέων τμημάτων της κοινωνίας κατά την οποία τίθεται υπό αμφισβήτηση η συνολική ή η μερική θέσμιση της κοινωνίας. Η πολιτική αναδύεται αφ' ης στιγμής τίθεται το ερώτημα περί της ισχύος και του κύρους των θεσμών, το ερώτημα εάν και πότε οι θεσμοί είναι δίκαιοι, όπως τονίζει ο Κ. Καστοριάδης.

Επομένως αυτό που έχει απόλυτη προτεραιότητα σήμερα είναι η ανάδειξη και η υποστήριξη της σχετικώς νέας ιδέας, της πραγματικής δημοκρατίας. Αυτό σημαίνει διεκδίκηση για συμμετοχή των ανθρώπων στις διάφορες μορφές της εξουσίας, που σήμερα είναι ανύπαρκτη. Η συμμετοχή αυτή δύναται να λάβει διάφορες θεσμικές μορφές, οι οποίες όμως δεν θα έλθουν από τα κόμματα, αλλά από την δράση και την κινητοποίηση των ανθρώπων, πράγμα που σημαίνει ότι αυτοί πρέπει να εξέλθουν από την ιδιώτευση και από την αδιαφορία για τα κοινά. Η εναπόθεση των ελπίδων στα κόμματα σημαίνει ανάθεση της εξουσίας στους ολίγους και ταυτοχρόνως παραίτηση και πολιτική αλλοτρίωση των υπολοίπων (βλ. Ν. Παρασκευόπουλος, Οι πλειοψηφίες στο στόχαστρο, Πατάκης, Αθήνα, 2003, σ. 19).

Εχει αποδειχθεί πια ότι οι πολιτικοί και τα κόμματα είναι ανίκανοι να διαχειριστούν τα σημαντικά προβλήματα των ανθρώπων, για τον λόγο ότι αφ' ενός δεν τα γνωρίζουν και αφ' ετέρου ενδιαφέρονται μόνο για τα δικά τους συμφέροντα και τα συμφέροντα των ολίγων ισχυρών χρηματοδοτών τους. Οι μόνοι ικανοί και αρμόδιοι να αποφασίσουν και να λύσουν τα προβλήματά τους είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι, διότι τα γνωρίζουν καλύτερα και επί πλέον ως σύνολο είναι καλύτεροι κριτές από τους ολίγους. Η ιδέα αυτή, που αναδύθηκε και εφαρμόστηκε στις αρχαίες δημοκρατικές πόλεις, γνωστή ως «συλλογική υπεροχή των πολλών», έχει ξεχαστεί και συγκαλυφθεί (βλ. Γ.Ν. Οικονόμου, Η άμεση δημοκρατία και η κριτική του Αριστοτέλη, Παπαζήσης, Αθήνα, 2007, σ. 279 κ.ε.).

Το πρόβλημα συνεπώς δεν είναι ο δικομματισμός, όπως είναι του συρμού να λέγεται τελευταίως, αλλά ο κομματισμός εν γένει, η εξουσία των κομμάτων και η λογική της αντιπροσώπευσης. Αυτό λοιπόν που έχει σημασία δεν είναι ποιο κόμμα πρέπει να ψηφιστεί αλλά ποιες θέσεις, ποιες ιδέες πρέπει να αναδειχθούν και τι νέοι θεσμοί πρέπει να δημιουργηθούν. Αυτές οι νέες ιδέες και οι θεσμοί θα έχουν βάση τη συμμετοχή των ανθρώπων στην πολιτική εξουσία συνολικώς, τον ουσιαστικό διαχωρισμό των εξουσιών, τον ενδελεχή έλεγχό τους από τη βάση, εν ολίγοις την αποδυνάμωση της ολιγαρχικής λογικής και της κυριαρχίας των κομμάτων. Ο στόχος και ο αγώνας λοιπόν είναι για την αυτοοργάνωση και τον αυτοπροσδιορισμό, για τη δημιουργία μιας κίνησης που θα συμπεριλαμβάνει όλους αυτούς που δεν πιστεύουν στην κομματική εξουσία και τη λογική της αντιπροσώπευσης, και θα επινοήσει νέες μορφές οργάνωσης και δράσης. Προς τον σκοπό αυτό θα πρέπει να ξαναθυμηθούμε μια βασική αλήθεια που δίδαξε η αθηναϊκή άμεση δημοκρατία, και μεταξύ άλλων ο Μάης του '68, η εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973, και την έχουν τονίσει ο Κ. Καστοριάδης, η Χ. Αρεντ και ο J. S. Mill: «Ολα τα σφάλματα που είναι πιθανόν να διαπράξει κάποιος είναι ασήμαντα σε σύγκριση με ένα ολέθριο, πράγματι, σφάλμα: να επιτρέψει, δηλαδή, στους άλλους να του επιβάλουν αυτό που εκείνοι κρίνουν ότι είναι το καλό του».


(Ελευθεροτυπία, 1/10/08)

Wednesday 13 August 2008

Οι ολυμπιακοί κύκλοι στάζουν αίμα


Οι φετινοί Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, λαμβάνουν χώρα στην Κίνα, στη «Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας» για να είμαστε πιο ακριβείς. Δυστυχώς, η πλήρης ονομασία το μόνο που μπορεί να προκαλέσει είναι ένα πικρόχολο γέλιο. Άλλωστε η εκπόρνευση λέξεων όπως «λαϊκή» και «δημοκρατία» γίνεται κατά κόρον στους καιρούς που ζούμε και, αλίμονο, όχι μόνο από ολοκληρωτικά καθεστώτα όπως αυτό της Κίνας. Για να επιστρέψουμε, το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι ότι η Κίνα κατέχει πολλά ρεκόρ σε διάφορους τομείς κυρίως εκτός του αθλητισμού. Ρεκόρ σε καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σε δημόσιες εκτελέσεις, σε καταδίκες στην θανατική ποινή, εν ολίγοις το κινεζικό κράτος αποτελεί μια από τις πιο βάρβαρες κατασταλτικές μηχανές που έχει γνωρίσει ποτέ η ανθρωπότητα. Αναρίθμητα παραδείγματα αποδεικνύουν ότι η ελευθερία της έκφρασης είναι κάτι άγνωστο για το κινέζικο καθεστώς. Η απαγόρευση και η λογοκρισία του διαδικτύου ή η απαγόρευση εισόδου ξένων δημοσιογράφων στη χώρα είναι μόνο ενδεικτικά της κατάστασης. Η γελοιότητα και ο πρωτόγονος συντηρητισμός του καθεστώτος συμπληρώνεται με την απαγόρευση του συνδικαλισμού και φυσικά την άρνηση του δικαιώματος της απεργίας. Δικαιώματα κατακτημένα εδώ και πολλά χρόνια στη Δύση είναι απλά ανύπαρκτα για τους γραφειοκράτες του κομμουνιστικού κόμματος. Συνοπτικά έχουμε να κάνουμε με ένα μιλιταριστικό, αποκτηνωμένο και αποκτηνωτικό, ολοκληρωτικό καθεστώς. Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε την ΔΟΕ και τους αυτοονομαζόμενους «αθάνατους» να της αναθέσουν την Ολυμπιάδα.

Η Κίνα ως ανερχόμενη υπερδύναμη που στηρίζεται στους ταχύτατους ρυθμούς ανάπτυξης και σε ένα παγκόσμιο δίκτυο διακίνησης των εμπορικών προϊόντων που παράγει, καθώς και όντας η μέχρι πρότινος κατεξοχήν χώρα μετεγκατάστασης των εργοστασίων των δυτικών επιχειρήσεων, επιλέχθηκε για να πραγματοποιήσει τη φετινή Ολυμπιάδα, κάτι που θα ισχυροποιούσε περαιτέρω τη θέση της στην παγκόσμια οικονομία και θα της έδινε τη δυνατότητα να κάμψει τις όποιες αντιδράσεις υπήρξαν και υπάρχουν για τη βιαιότητα του καθεστώτος. Φυσικά τα λεγόμενα οικονομικά θαύματα δεν πραγματώνονται χωρίς να συνθλίβουν από την καθημερινή κόλαση της δουλείας εκατομμύρια εργάτες/εργαζόμενοι οι οποίοι αποτελούν πρώτης τάξης απλήρωτο και συνεχώς εκβιαζόμενο εργατικό δυναμικό. Χωρίς αυτή τη «λεπτομέρεια» η Κίνα δεν θα μπορούσε ποτέ να πετύχει τέτοια άλματα όσον αφορά την ανάπτυξη και φυσικά την καταστροφή του περιβάλλοντος. Θα έπρεπε να ήταν αυτονόητο για όλους, ύστερα από τη δυσχερή περιβαλλοντικά θέση που έχουμε περιέλθει, ότι η ανάπτυξη και η οικολογική καταστροφή είναι έννοιες αλληλένδετες. Η Κίνα συμβάλλει όσο καμία άλλη χώρα στην καταστροφή του πλανήτη μιας και είναι η πρώτη - και με διαφορά από τις δεύτερες ΗΠΑ- σε εκπομπές καυσαερίων χώρα. Η μετατροπή μεγάλων περιοχών σε ατελείωτα εργοτάξια και η ανέγερση αμέτρητων εργοστασίων προκαλούν ανεπανόρθωτη οικολογική καταστροφή που όπως φαίνεται δεν έχει κανένα περιορισμό. Αν αναλογιστεί κανείς ότι η ζήτηση πετρελαίου από την Κίνα έχει υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια και αυξάνεται σταθερά μπορεί να συμπεράνει ότι αυτή η εκτός ελέγχου ανάπτυξη δεν πρόκειται να σταματήσει, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον.

Επίσης, το κινεζικό καθεστώς, όπως και τα υπόλοιπα κομμουνιστικά καθεστώτα του παρελθόντος, έχει καταφέρει να παράγει τεράστιες οικονομικές ανισότητες αλλά και ένα χάσμα μεταξύ των αξιωματούχων του καθεστώτος –της άρχουσας τάξης- και της εξαθλιωμένης μάζας του κινεζικού λαού που δεν έχει προηγούμενο. Μαζί με αυτά έχουν αποσαθρωθεί σχεδόν ολοκληρωτικά όλες οι αξίες της συλλογικής ζωής που χαρακτήριζαν τις παραδοσιακές κοινωνίες με την επικράτηση ενός πρωτοφανούς αμοραλισμού και κυνισμού, κατευθείαν υιοθετημένου από τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί και λειτουργούσε πάντα το γραφειοκρατικό σύστημα και διά του οποίου τα μέλη του ανεβαίνουν στην ιεραρχία. Όλα αυτά μαζί με μια δόση εθνικισμού και αποβλάκωσης εξηγούν το πρόσφατο θέαμα της επίθεσης και των προπηλακισμών κινέζων «πολιτών» κατά δυτικών ακτιβιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην πλατεία Τιενανμέν, καθώς και το θέαμα των κινέζων εθελοντών που ασχολούνται αποκλειστικά με τη συλλογή αυτογράφων από γνωστούς και άγνωστους αθλητές. Η αποβλακωτική δύναμη του καθεστώτος είναι ανάλογη με τη δύναμη του δυτικού καπιταλισμού, αφού χρησιμοποιεί τα ίδια θεαματικά μέσα. Γι’ αυτό όσοι πιστεύουν ότι η ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Κίνα θα φέρει και την ανάπτυξη των ανθρωπιστικών αξιών, είναι γελασμένοι –αν δεν είναι απλά απατεώνες.

Φυσικά όλα αυτά δεν τα λέμε για να υποστηρίξουμε το ολυμπιακό ιδεώδες, το πνεύμα των αγώνων και άλλες τέτοιες κενές νοήματος αηδίες. Θα ήμασταν υποκριτές αν ισχυριζόμασταν ότι οι ολυμπιακοί αγώνες αντιπροσωπεύουν την ευγενή άμιλλα κ.λπ. Οι ιδέες του ολυμπισμού έχουν πεθάνει από την αρχαιότητα και τα όποια υπολείμματα είχαν απομείνει συνετρίβησαν κατά τις λαμπαδηδρομίες του χιτλερικού καθεστώτος και στη συνέχεια από την ολοκληρωτική εμπορευματοποίηση του γεγονότος που έχει εξελιχθεί σε ένα πανηγύρι υποκρισίας. Φυσικά, οι ευθύνες των δυτικών κυβερνήσεων καθώς και της δυτικής κοινωνίας στο σύνολό της είναι τεράστιες. Αποτελεί μεγάλη χυδαιότητα το γεγονός ότι παρέχουν νομιμοποίηση και στήριξη σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς που δεν σέβεται πάνω από όλα την ανθρώπινη ζωή. Καθάρματα και υποκριτές τύπου Ζακ Ρόγκ, Μίνωα Κυριακού, Λάμπη Νικολάου και Κοκού αποπνέουν μια βρώμα που δύσκολα συναντάμε. Η γιορτή άρχισε, μετρήστε τους νεκρούς.



ΚΑΤΩ Ο ΚΙΝΕΖΙΚΟΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΣΜΟΣ
ΖΑΚ ΡΟΓΚ ΓΟΥΡΟΥΝΙ ΔΟΛΟΦΟΝΕ

Thursday 3 July 2008

4-6 Ιουλίου, Άλσος Γουδή, 13ο Αντιρατσιστικό φεστιβάλ


Με το σύνθημα: “Για να ακουστούν δυνατά όσοι δεν έχουν φωνή!”, θα διεξαχθεί, από την Παρασκευή 4 έως την Κυριακή 6 Ιουλίου, στο πάρκο Γουδή (είσοδος από Κατεχάκη, κατεύθυνση Μπάντμιντον), το 13ο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ.

Με τη συμμετοχή 225 οργανώσεων και την παρουσία στο χώρο περισσότερων των 20.000 ανθρώπων, το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ είναι κάθε χρόνο η μεγάλη γιορτή όσων θεωρούνται «ξένοι» και υφίστανται διακρίσεις και αποκλεισμό. Όπως χαρακτηριστικά υπογραμμίζει το κεντρικό σύνθημα της διοργάνωσης, το 13ο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ είναι το βήμα «για να ακουστούν δυνατά όσοι και όσες δεν έχουν φωνή»: Οι μετανάστες και οι μετανάστριες, οι πρόσφυγες, οι ομοφυλόφιλοι και οι λεσβίες, οι φυλακισμένοι, οι ψυχικά πάσχοντες, οι επισφαλείς και οι άνεργοι, οι νέες και οι νέοι. Μαζί τους και όσοι-ες θέλουν να ενώσουν τις φωνές τους για τη νομιμοποίηση όλων των μεταναστών, για άσυλο στους πρόσφυγες, για έναν κόσμο χωρίς ρατσισμό και διακρίσεις.

Με περισσότερες από κάθε άλλη φορά ανοιχτές συζητήσεις (12 στο σύνολο) το 13ο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ θα είναι ένας δημόσιος χώρος διαλόγου για όλα αυτά τα εξόχως σημαντικά ζητήματα που η επίσημη πολιτική αφήνει στην αφάνεια. Να σημειώσουμε ενδεικτικά μερικές από τις συζητήσεις του προγράμματος:

Παρασκευή 4 Ιουλίου: Εμπάργκο στον εθνικισμό, βέτο στην παγκοσμιοποίηση (με συμμετοχή ομιλητή από την Π.Γ. Δημοκρατία της Μακεδονίας).
Σάββατο 5 Ιουλίου: Ανοιχτά Σύνορα – Ελεύθερη Κοινωνία: Από τη Θέουτα στην Πάτρα: αντιστάσεις στην Ευρώπη Φρούριο καθώς και «1948-2008 60 χρόνια προσφυγιάς για τους Παλαιστίνιους (με τη συμμετοχή του σπουδαίου Ισραηλινού ιστορικού Ιλάν Πάπε).
Κυριακή 6 Ιουλίου: Επισφαλής Εργασία – Επισφαλής Ζωή: Εγχώριοι και ξένοι εργάτες χωρίς δικαιώματαΓιορτή, όμως, χωρίς μουσική δεν γίνεται και έτσι και φέτος το Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ παρουσιάζει ένα πολύ πλούσιο μουσικό πρόγραμμα. Αναλυτικά:

Παρασκευή 4 Ιουλίου: Closer, Sigmatropic, Abbie Gale, Christabel Etheriel, ροκ και χιπ χοπ συγκροτήματα της «δεύτερης γενιάς» (παιδιά μεταναστών που γεννήθηκαν και ζουν στην Ελλάδα)
Σάββατο 5 Ιουλίου:Συναυλία τιμής για τον πρόωρα χαμένο τζαζίστα Κώστα Κουβίδη με τους Soul Rebel Brass Band από τη Νέα Ορλεάνη, τους Mc Yinka και Lady Faye, τζαζ σχήματα που θα φτιαχτούν για να παίξουν μία και μόνη φορά προς τιμή του Κώστα, καθώς και μουσικοχορευτικά συγκροτήματα κοινοτήτων μεταναστών.
Κυριακή 6 Ιουλίου: Φοίβος Δεληβοριάς, Κρίστη Στασινοπούλου, Δανάη Παναγιωτοπούλου, Αl Mahaba, Δημήτρης Μπασλάμ με το παραμύθι Αγησίλαγος καθώς και μουσικοχορευτικά συγκροτήματα κοινοτήτων μεταναστών.

Και βέβαια όπως κάθε χρόνο θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις, προβολές, παιδικό παιχνίδι, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και κουζίνες από όλο τον κόσμο.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΡΑΤΣΙΣΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ site: http://www.antiracistfestival.gr email: contact@antiracistfestival.gr, τηλ:210-3813928, 6945 390332, φαξ:210 3830098

Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του φεστιβάλ, τα κινήματα πόλης θα ανοίξουν συζητήσεις και για μια ευρύτερη γκάμα προβλημάτων.

Friday 13 June 2008

Πολιτική εκδήλωση Αντιεθνικιστικής-Αντιμιλίταριστικής Πρωτοβουλίας




ΑΝΤΙΕΘΝΙΚΙΣΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΙΛΙΤΑΡΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ – ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Αθήνα, 12/06/2008
Δεν μας απειλεί η Δημοκρατία της Μακεδονίας, μας απειλούν ο εθνικισμός, ο μιλιταρισμός και το ΝΑΤΟ
Πολιτική εκδήλωση– Αθήνα – Ε. Μ. Πολυτεχνείο – Κτίριο Γκίνη
Παρασκευή 20 Ιουνίου 2008, 7 μ.μ.

Ομιλητές/ριες:
Από τη Δημοκρατία της Μακεδονίας: Ίβιτσα ΑΝΤΕΣΚΙ (δημοσιογράφος), Ζλάτκο ΝΤΙΜΙΤΡΙΟΣΚΙ (Πρωτοβουλία για την Απόσυρση των Μακεδονικών Στρατευμάτων από το Ιράκ «Δεν Πίνουμε Πετρέλαιο»)
Από την Ελλάδα: Νίκος ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ, Τερέζα ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗ
(Αντιεθνικιστική Αντιμιλιταριστική Πρωτοβουλία)
Τάσος ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ (δημοσιογράφος - ιστορικός)
Συντονίζει η Αλεξία Τσούνη

· ΕΠΕΙΔΗ θεωρούμε ότι η φιλία και η συνεργασία των βαλκανικών λαών και οι κοινοί τους αγώνες ενάντια στους τοπικούς εθνικισμούς και μιλιταρισμούς είναι η μοναδική εγγύηση για ειρήνη και κοινωνική δικαιοσύνη στα Βαλκάνια…
· ΕΠΕΙΔΗ απορρίπτουμε τόσο τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό όσο και το ΝΑΤΟ που αξιοποιούν για τις επεμβάσεις τους τους τοπικούς εθνικιστικούς ανταγωνισμούς στην ευρύτερη περιοχή…
· ΕΠΕΙΔΗ είμαστε αντίθετοι με τον οικονομικό επεκτατισμό της «ισχυρής Ελλάδας», που υπερεκμεταλλεύεται τους εργαζόμενους της γειτονικής χώρας καθώς και των υπόλοιπων βαλκανικών…
· ΕΠΕΙΔΗ μας εξοργίζει η αντιστροφή της πραγματικότητας, όπου η Ελλάδα απαιτεί να ονοματίσει όπως αυτή θέλει τη γειτονική μας χώρα κατηγορώντας την ταυτόχρονα για διαρκείς ανθελληνικές προκλήσεις…
· ΕΠΕΙΔΗ πρέπει να γίνει σεβαστό το δικαίωμα του γειτονικού λαού να αυτοπροσδιορίζεται, άρα να είναι σεβαστή η μακεδονική εθνική ταυτότητα, γιατί μόνο έτσι μπορεί να εξασφαλίζεται η ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ γειτονικών λαών…
· ΕΠΕΙΔΗ οργιζόμαστε με την ευρύτατα διαδεδομένη και τελείως παρανοϊκή άρνηση της ύπαρξης της γλώσσας της γειτονικής χώρας…
· ΕΠΕΙΔΗ διεκδικούμε το δικαίωμα επιστροφής στην Ελλάδα των «Μακεδόνων στο γένος» πολιτικών προσφύγων του εμφυλίου πολέμου…
· ΕΠΕΙΔΗ διεκδικούμε την αναγνώριση των δικαιωμάτων της μακεδονικής μειονότητας στην Ελλάδα…
· ΕΠΕΙΔΗ είναι γελοία, πρωτίστως για όσους τη χρησιμοποιούν, όλη αυτή η φλυαρία για «ψευτοκράτος», «ψευτογλώσσα», «ψευτοεκκλησία», «ψευτοαεροδρόμιο» κ.ο.κ…
· ΕΠΕΙΔΗ η Ελλάδα, παρότι κόπτεται για την ειρήνη, εξακολουθεί να επενδύει σε υπέρογκους πολεμικούς εξοπλισμούς, να στέλνει στρατεύματα σε ΝΑΤΟϊκές εκστρατείες από το Κόσοβο και το Αφγανιστάν ως το Ιράκ, να διώκει τους αντιρρησίες συνείδησης (καταδίκασε πρόσφατα τον Λάζαρο Πετρομελίδη σε τρία χρόνια φυλάκιση), να διατηρεί την υποχρεωτική στράτευση και να επιδιώκει τη στράτευση στα 18, εντείνοντας το μιλιταρισμό και τη στρατοκρατία…

· ΕΠΕΙΔΗ, τέλος, ζούμε σε μια συγκυρία όπου η κυβέρνηση μας να ξεχάσουμε την ακρίβεια, το ξεπούλημα των δημόσιων οργανισμών, την προσπάθεια διάλυσης της δημόσιας εκπαίδευσης και τα σκάνδαλα, κινδυνολογώντας για την «ασφάλεια» και την «εγκληματικότητα» σε βάρος των μεταναστών, των αποκλεισμένων και των γειτονικών λαών…

Οργανώνουμε αυτή την πολιτική εκδήλωση διεθνιστικής αλληλεγγύης, σε συνέχεια του ταξιδιού στα Σκόπια στις 17 Μαΐου.

Χωρίς να πιστεύουμε ότι ο εθνικισμός αποτελεί… αποκλειστικό προνόμιο της Ελλάδας, με επίγνωση της ύπαρξης εθνικισμού και στη γειτονική χώρα, αγωνιζόμαστε σε συνεργασία με συντρόφους και συντρόφισσες της «άλλης πλευράς» που παλεύουν ενάντια στο δικό τους εθνικισμό, για ένα κοινό κίνημα όχι μόνο κατά του εθνικισμού αλλά και του μιλιταρισμού.

Ενόψει της υπογραφής του Πρωτοκόλλου Ένταξης στο ΝΑΤΟ τον Ιούλιο, μαζί με τις αντιμιλιταριστικές οργανώσεις της Δημοκρατίας της Μακεδονίας καταγγέλλουμε το ΝΑΤΟ και κάθε άλλο ιμπεριαλιστικό οργανισμό και διεκδικούμε την αποχώρηση των χωρών μας από το ΝΑΤΟ και τη διάλυσή του.

Στην εκδήλωση θα προβληθεί φιλμάκι από τις κοινές εκδηλώσεις της 17ης Μαΐου στα Σκόπια.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ:
210-3813928 (4-10 μ.μ.), Τσαμαδού 13Α, Εξάρχεια, antinat_antimil@yahoo.gr,
http://antinationalistic-antimilitaristic.blogspot.com/

Sunday 8 June 2008

Μάγμα, τεύχος 2

Κυκλοφορεί εδώ και κάποιες μέρες το #2 του περιοδικού Μάγμα. Περιεχόμενα τεύχους:

ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΗ ΤΟΥ "68:
-Σ. Τάκος, "Η κληρονομιά του Μάη"
-Ν. Μάλλιαρης, "Ο Μάης του '68 κι η σημασία του για μας σήμερα"

-Όψεις της ανόδου της ασημαντότητας
-Για την οικολογική κρίση

-Θ. Πολλάτος, "Για τον έρωτα και το θάνατο"
-Θ. Τριαρίδης, "Τους ζυγούς λύσατε -τα κορίτσια φιλήσατε"
-Γ. Οικονόμου, "Κοινωνία και ιστορία στην κληρονομημένη σκέψη και τον Κ. Καστοριάδη"
-Ν. Μάλλιαρης, "Για το χιούμορ"

-Πρωτοβουλία Αυτόνομων Κέρκυρας, "Η πολιτική υπό την απειλή της βαρβαρότητας"
-Ελευθεριακή Παρέμβαση Φιλοσοφικής, "Για το συντονισμό των ελευθεριακών ομάδων μέσα στο πανεπιστήμιο"

-Γ. Γκλαρνέτατζης, "Αντίρρηση συνείδησης στην Ελλάδα: μια σύντομη επισκόπηση"
-Κάτι σαν γλωσσάρι

Για τα σημεία πώλησης:


Στην Αθήνα:

-Πολιτεία, Ασκληπιού 3
-Πρωτοπορία, Γραβιάς 3-5
-Αλφειός, Χαριλάου Tρικούπη 22
-Ναυτίλος, Χαριλάου Τρικούπη 28
-Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο, Θεμιστοκλέους 37
-Εκδόσεις Άρδην, Σουλτάνη 8 (Εξάρχεια)
-Ελεύθερος Τύπος, Βαλτετσίου 53 (Εξάρχεια)
-Dasein, Σολωμού 12 (Εξάρχεια)
-Εκδόσεις Ταξιδευτής, Ιπποκράτους 34
-Τραπεζάκι της Ελευθεριακής Παρέμβασης Φιλοσοφικής (στο αίθριο της Φιλοσοφικής στο Ζωγράφου)


Στην επαρχία:

Θεσσαλονίκη:
-Σαιξπηρικόν, Εθνικής Αμύνης 14
-Κεντρί, Δημητρίου Γούναρη 22
-Πρωτοπορία, Λεωφόρος Νίκης 3
-στο παγκάρι της Μητρόπολης, κάθε Κυριακή, μετά το κήρυγμα του Άνθιμου
-στα ζαχαροπλαστεία Plaisir (της γυναίκας του νομόρχη-κομάντο, Π. Ψωμιάδη)

Κέρκυρα:
-βιβλιοπωλείο Πλους

Λιβαδειά:
-βιβλιοπωλείο Άρτιο, Δημητρίου Παπασπύρου 26
-Κέντρο Τύπου "Ρούσου"

Thursday 22 May 2008

για το Μάη του '68

Ο Μάης είναι περισσότερο δικός μας από τις άλλες επαναστάσεις της νεωτερικότητας. Όχι μόνο γιατί το Μάη εμφανίστηκε ένα νέο «επαναστατικό υποκείμενο», οι νέοι, που μας αντιπροσωπεύει καλύτερα. Αλλά κυρίως γιατί οι συνθήκες μέσα από τις οποίες ξεπήδησε ο Μάης είναι συνθήκες παρόμοιες με αυτές των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών. Μιλάμε και μεις σήμερα, όπως μιλούσαν και οι επαναστάτες του Μάη, για την κοινωνία της απάθειας και της κατανάλωσης. Δεν υπάρχουν στις δικές μας κοινωνίες εκτεταμμένα προβλήματα επιβίωσης, δεν υπάρχει ούτε φτώχεια ούτε εξαθλίωση, όπως υπάρχει στην Αφρική, την Ασία ή στη Λατινική Αμερική. Όπου υπάρχει δεν είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί ως ένα σημείο με παρεμβάσεις του κοινωνικού κράτους, με ένα σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο που δυστυχώς, βέβαια, τις τελευταίες δεκαετίες ολοένα και υποχωρεί. Αλλά το ζήτημα της επανάστασης, το ζήτημα της συνολικής αλλαγής της κοινωνίας όπως το βλέπουμε εμείς δεν περιορίζεται στο κοινωνικό ζήτημα, στην εξάλειψη της φτώχειας, παρ’ όλο που το περιλαμβάνει. Το περιλαμβάνει επειδή μια αληθινή δημοκρατία δε μπορεί να βασίζεται σε συνθήκες οικονομικής ανισότητας. Το προτεύον στοιχείο όμως είναι αυτό της ελευθερίας. Είναι η αξίωση, αξίωση όλων των στιγμών του επαναστατικού κινήματος που αναγνωρίζουμε ως δικές μας, να αποφασίζουν οι ίδιοι οι άνθρωποι για τις υποθέσεις τους και τις ζωές τους και όχι κάποιοι άλλοι εξ ονόματός τους.

Και σήμερα, ίσως περισσότερο συχνά από ποτέ, μοιάζει να λησμονιέται η βλέψη αυτή της ελευθερίας και η κοινωνία να βυθίζεται κάθε μέρα και περισσότερο σε έναν κυνισμό και μία απάθεια, σε μία ιδιώτευση που ορίζει ως σημαντικό μονάχα ό,τι αφορά τη στενή ιδιωτική σφαίρα των ατόμων, το προσωπικό τους συμφέρον και την καλοπέρασή τους. Το συλλογικό όραμα για την αλλαγή του κόσμου που χαρακτήριζε όλες τις κοινωνίες από την Αναγέννηση ως σήμερα έχει εγκαταλειφθεί. Ίσως να ήταν και στο Μάη παρούσα αυτή η αίσθηση της χαλαρότητας και του ατομικισμού, αλλά είναι βέβαιο δεν ήταν ούτε η μοναδική ούτε η κυρίαρχη. Πάνω απ’ όλα ο Μάης ήταν οι γενικές συνελεύσεις της Σορβόνης και των άλλων πανεπιστημίων, τα καταλειμμένα εργοστάσια που προσπάθησαν να αυτοδιαχειριστούν οι εργάτες, η συνολική αμφισβήτηση της κοινωνίας της απάθειας. Ήταν επίσης αυτή η τεράστια έκρηξη δημιουργικότητας που αποτυπώνεται στα ευφυή του συνθήματα, ήταν το πάθος και η επανανακάλυψη της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης.

Ο Μάης ήταν ό,τι δεν ήταν η κοινωνία μέσα από την οποία αναδύθηκε. Ανέδειξε το βασικό πρόβλημα της καπιταλιστικής θέσμισης της κοινωνίας, το κενό του νοήματός της. Αποκάλυψε ότι η μεγαλύτερη μοναξιά κατοικεί μέσα στις πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις και υπέδειξε τον τρόπο να υπερνικηθεί. Έδειξε ακόμα ότι τα ψυγεία, οι τηλεοράσεις και τα αυτοκίνητα δε μπορούν να υποκαταστήσουν τη χαρά της ελευθερίας, τη «δημόσια ευτυχία, που σημαίνει ότι όταν ο άνθρωπος παίρνει μέρος στη δημόσια ζωή διανοίγει για τον εαυτό του μια διάσταση ανθρώπινης εμπειρίας η οποία αλλοιώς παραμένει κλειστή γι’ αυτόν» (Χάνα Άρεντ, Σκέψεις για την πολιτική και την επανάσταση, εκδ. Έρασμος). Αμφισβήτησε την ιεραρχική δομή του πανεπιστημίου, την αυθεντία των καθηγητών, κατήργησε μέσα στην ίδια του την επαναστατική πράξη τη διάκριση διευθυντών και εκτελεστών, πραγμάτωσε την ισότητα, εφάρμοσε την άμεση δημοκρατία. Αναζήτησε τη χαρά της δημιουργίας, τη χαρά του έρωτα, επαναοικειοποιήθηκε το νεκρό χρόνο και το νεκρό χώρο, ξαναζωντάνεψε μια νεκρή πόλη.

Όλ’ αυτά δεν είναι λίγα. Δεν είναι βέβαια και τα πάντα, τα οποία ζητούσε ο Μάης. Ήταν πάντως δύσκολο να είναι περισσότερα όσο το κίνημα παρέμενε μειοψηφικό. Όσο η εργατική τάξη παρέμενε απούσα και αφημένη με δική της ευθύνη στα χέρια της σταλινικής γραφειοκρατίας που είχε αναλάβει το συνήθη της ρόλο, να βάζει εμπόδια στην ανάπτυξη του κινήματος και να συκοφαντεί τους επαναστάτες αποκαλώντας τους «προβοκάτορες». Ανάλογες προσπάθειες χειραγώγησης του κινήματος φαίνεται να έκαναν και οι υπόλοιπες γραφειοκρατικές οργανώσεις της αριστεράς (μαοϊκοί, τροτσκιστές κ.λπ.). Είναι όμως υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι ο Μάης ηττήθηκε. Είναι υπερβολή να ισχυριστεί ότι οποιαδήποτε νεωτερική επανάσταση ηττήθηκε. Γιατί όλες ανεξαιρέτως πέτυχαν το σκοπό του να κρατήσουν ζωντανή μέσα στην ιστορία τη βλέψη της ελευθερίας. Την ελπίδα, αλλά ταυτόχρονα τη βούληση των ανθρώπων να αλλάξουν τον κόσμο και να τον πλάσουν ξανά από την αρχή με τα δικά τους μέτρα και τις δικές τους αξίες. Όλες οι επαναστάσεις και ιδιαιτέρως αυτή του Μάη αποδεικνύουν ότι μια τέτοια αλλαγή είναι δυνατή από τη στιγμή που οι ίδιοι οι άνθρωποι θα την επιθυμήσουν και θα την επιδιώξουν.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΙΝΑΙ ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΙΝΗ